Wpływ muzyki na rozwój dziecka

Muzyka jest nieodłącznym elementem naszej codzienności od pierwszych dni naszego życia, które rozpoczyna się jeszcze w okresie płodowym. Towarzyszy nam w codziennym życiu, na przykład podczas wizyty w sklepie czy przy oglądaniu telewizji. W sklepach zazwyczaj grane są spokojne melodie, sprzyjające robieniu zakupów. W filmach natomiast muzyka jest wykorzystywana do budowania napięcia czy podkreślania elementu kulminacyjnego akcji. Może wywoływać różne uczucia, umilać czas i ułatwiać wykonywanie codziennych czynności. Muzyka ma też duży wpływ na rozwój dziecka.

Muzyka i jej wpływ na organizm

Trudno jednoznacznie określić datę jej powstania, ale specjaliści twierdzą, że już w czasach prehistorycznych pierwsi ludzie w celach rozrywkowych wydawali z siebie dźwięki przypominające śpiew. Miała ona moc łączenia ludzi i integrowania ze sobą pokoleń. Nasi przodkowie wykorzystywali muzykę również w obrzędach, mających na celu oddawanie czci bogom. W starożytności muzyka była narzędziem do leczenia i magii. W szkole Pitagorasa studenci dowiadywali się, jak pewne określone tony wywołują konkretne reakcje organizmu. Twierdził on, że wszystko jest w stanie wibracji, które mogą być postrzegane, jako fale dźwiękowe. Dziś wiadomo, że jest to prawda, gdyż potwierdzono te słowa w sposób naukowy. Choć jest obecna na każdym etapie naszej egzystencji, może mieć dla nas różne znaczenie i pełnić odmienne funkcje.

Badania wykazują, że muzyka pozytywnie wpływa na organizm człowieka i odbierana jest całym ciałem. Oddziałuje ona na psychikę, funkcje wegetatywne i czynności różnych układów funkcjonalnych, a także wpływa na stan aktywności systemu nerwowego. Muzyka zmienia napięcie mięśni, tempo przemiany materii, prędkość krążenia krwi, czy siłę i szybkość pulsu. Dodatkowo może kształtować oddychanie.

Wpływ muzyki na rozwój dziecka w poszczególnych okresach:

1. Okres prenatalny:

Słuch jest ważnym zmysłem i zaczyna się rozwijać już w okolicach 16 tygodnia ciąży. Dziecko już w łonie matki słyszy różnego rodzaju dźwięki: bicie serca mamy, szum płynącej krwi, a także głosy rodziców i inne bardziej intensywne odgłosy, pochodzące ze świata zewnętrznego. To właśnie wtedy lekarze zalecają przyszłym mamom mówienie do dziecka, co ma pomóc w jego poprawnym rozwoju i budowaniu więzi z pociechą. Kilkudniowe noworodki potrafią odróżnić głos matki od innych głosów, a co za tym idzie, dziecko zbiera pierwsze doświadczenia jeszcze przed urodzeniem. Puszczanie muzyki można więc rozpocząć jeszcze przed narodzinami. W związku z tym lekarze polecają kobietom w ciąży słuchanie spokojnej, kojącej, a najlepiej klasycznej muzyki.

1.1 Efekt Mozarta:

Alfred Tomatis odkrył, że wysokie częstotliwości utworów rozwijają potencjał umysłowy dziecka. Dzięki niemu do psychologii dziecięcej został wprowadzony termin efektu Mozarta. Według badań Tomatis’a muzyka skomponowana przez Mozarta będzie najodpowiedniejsza dla kobiet w ciąży. Jego utwory cechuje doskonała forma i struktura, a melodia i rytm łączy niemal matematyczna harmonia. Kompozycje są skomponowane w precyzyjny i przemyślany sposób. Utwory tego artysty posiadają również wyjątkowe właściwości harmonizacji pracy serca i mózgu. Inni badacze twierdzą, że muzyka Mozarta sprzyja koncentracji, pamięci, a ponadto wpływa na umiejętności językowe, analityczne i matematyczne. Zdaniem muzykologów, podobny efekt daje słuchanie klasycznej muzyki barokowej. Warto również dodać, że należy wybierać spokojne utwory o umiarkowanej dynamice. Jeszcze inne badania z zakresu tematyki wpływu muzyki klasycznej na rozwój dziecka dowodzą, że dzieci słuchające Mozarta zasypiają szybciej.

2. Okres niemowlęcy i poniemowlęcy:

Niemowlęta bardzo chętnie słuchają piosenek śpiewanych przez rodziców. Dzieciom w tym wieku również podoba się muzyka klasyczna, jednak musi być odpowiednio dobrana i cicho włączona, ponieważ są bardzo wrażliwe na dźwięki. Maluchy eksperymentują z samodzielnym wytwarzaniem dźwięków – szkrab klaszcze w dłonie, tupie nóżkami i stuka przedmiotami ćwicząc rytm. Później zaczyna się zabawa głosem podczas zabaw i podśpiewywanie. Dzieci również reagują na muzykę spontanicznym tańcem – kołyszą się w rytm słyszanej piosenki, starają się podskakiwać, machać rączkami i nóżkami , czy ruszać biodrami.

3. Okres przedszkolny i szkolny:

Podobno to najlepszy czas na naukę gry na instrumencie. Badania wykazują, że kształcenie dziecięcego słuchu najlepiej rozpocząć pomiędzy trzecim i czwartym rokiem życia. Stąd właśnie biorą się w przedszkolach i szkołach lekcje muzyki, czy rytmiki. Zajęcia umuzykalniające są w tym wieku bardzo ważne i są organizowane na różne sposoby. Najczęściej zaleca się aktywności takie jak śpiew, słuchanie muzyki, ruch przy muzyce, zgodny z jej tempem, gra na instrumentach i wszelkiego rodzaju improwizacje muzyczne, w których dzieci mogę stworzyć coś nowego.

4. Okres dojrzewania:

W tym wieku ma się już wyrobiony gust muzyczny. Dla młodzieży słuchanie określonych zespołów ma związek z całym stylem życia: sposobem myślenia, ubierania się, miejsc, które odwiedzają i ludzi, z którymi się przyjaźnią.

Wpływ muzyki na rozwój intelektualny i psychiczny dziecka – przegląd badań i teorii

Elżbieta Lisowska w artykule Czy muzyka pomaga w nauce? pisze, że popularna muzyka instrumentalna obniża wyniki zadań opartych na czytaniu. Wpływa lepiej niż ta w wersji wokalnej. Okazało się, że muzyka nie przynosi pożądanych efektów, gdy słuchamy jej podczas nauki, ale działa korzystnie przed nauką oraz w przerwach w nauce.

Natomiast Don Campbell uważa, że muzyka spełnia bardzo ważną rolę podczas uczenia się. Ma ona moc, która może zmieniać otoczenie, wręcz „przemawia” do naszego ciała – w zdrowy sposób stymuluje mózg, wspiera zdolności matematyczne, usprawnia pamięć, a dodatkowo łączy umysł i serce. Liczni autorzy programów usprawniania pamięci wskazują na korzystny wpływ muzyki barokowej na nabywanie informacji.

Według Tatarkiewicza, muzyka jest istotnym elementem środowiska człowieka. Słuchanie muzyki wpływa na stan emocjonalny słuchaczy, podwyższając lub obniżając nastrój, dzięki czemu znalazła również zastosowanie w psychoterapii. Muzyka mogłaby pomagać w leczeniu afazji i nerwic, czy powikłań występujących po zapaleniu opon mózgowych.

W latach 1972 –1992 przeprowadzano wiele badań, które wykazały, że słuchanie muzyki klasycznej wspomaga czytanie, naukę języków obcych, czy matematyki, poprawia samoocenę, kreatywność oraz rozwija zdolności percepcyjno – motoryczne, psychosomatyczne a także kompetencje społeczne. Uczniowie i studenci, którzy słuchali muzyki klasycznej, byli bardziej ożywieni intelektualnie, zwiększały się ich zdolności twórcze, mieli większe poczucie własnej wartości, lepszą koncentrację, skupienie uwagi, a ich pamięć zwiększyła się o ponad 90%.

Wpływ muzyk na rozwój dziecka – najważniejsze okresy:

• Okres prenatalny
• Okres niemowlęcy i poniemowlęcy
• Okres przedszkolny i szkolny
• Okres dojrzewania

Artykuł: Aleksandra Dąbkowska

Przeczytaj: Wpływ muzyki na rozwój człowieka
Przeczytaj: Brainstorm – Sprawdź, co słychać w zespole!
Przeczytaj: Antonio Vivaldi – jaki był naprawdę?