Array
(
    [0] => https://proanima.pl/wp-content/uploads/2021/11/mela-muter-zdjecie1.jpg
    [1] => 640
    [2] => 320
    [3] => 
)
        

Maria Melania Mutermilch, znana jako Mela Muter, faktycznie „znana” stała się stosunkowo niedawno. A zważywszy na to, w jakich środowiskach obracała się w Paryżu, czym się inspirowała i do jakich środków wyrazu sięgała, wprost trudno w to uwierzyć. Przyglądając się z bliska życiorysowi i dorobkowi artystycznemu Meli Muter, oddajmy się na moment refleksji na temat zapomnianych i powołanych na nowo do życia kobiet-artystek.

Mela Muter
Mela Muter, Autoportret w turbanie II (z pędzlami), ok. 1919/1920, Muzeum Uniwersyteckie w Toruniu

Mela Muter – stworzona dla Paryża

Mela Muter (Maria Melania Mutermilch) urodziła się w 1876 roku w Warszawie, w żydowskiej rodzinie Klingsland. Jej ojciec, kupiec Fabian Klingsland, chętnie wspierał środowisko artystyczno-literackie, dlatego przyszła artystka od początku obracała się w kręgach polskiej elity intelektualnej, wśród takich osób jak Jan Kasprowicz, Leopold Staff czy Władysław Reymont.

Kształciła się krótko – zaledwie rok w Szkole Rysunku i Malarstwa dla Kobiet Miłosza Kotarbińskiego – a sama podkreślała, że jest samoukiem. Wyszła za mąż za pisarza i krytyka literackiego i artystycznego Michała Mutermilcha, a dwa lata później, w 1901 roku, przeniosła się na stałe do Paryża (po latach zresztą przyjęła francuskie obywatelstwo).

W Paryżu Mela Muter podejmowała jeszcze próby wznowienia edukacji na akademiach, ale znacznie bardziej istotne było to, że od razu zaangażowała się w życie artystyczno-intelektualnej śmietanki Paryża, udzielając się szczególnie w kręgu polskich imigrantów. Jej pierwsza wystawa odbyła się na Salonie Towarzystwa Narodowego Sztuk Pięknych. Ona sama związana była z Towarzystwem Artystów Polskich i wielokrotnie stawiano ją na równi z Olgą Boznańską jako przykład wybitnej polskiej artystki.

Mela Muter
Mela Muter, Dzieci, 1912, kolekcja prywatna

Mela Muter nie ograniczała się w kontaktach wyłącznie do polskiego środowiska i bez problemu wdrożyła się w międzynarodową paryską elitę, dzięki czemu wśród jej znajomych znaleźli się choćby Rainer Maria Rilke, Henri Barbusse, Romain Rolland, Diego Rivera czy Auguste Perret. Wystawiała na Salonach paryskich i w znanych galeriach, a jej życie zawodowe i towarzyskie kwitło.

Szczęśliwa passa była jednak przeplatana doświadczeniami trudnymi i tragicznymi. W 1924 roku nagle zmarł syn artystki. Była już wtedy po rozwodzie z Michałem Mutermilchem, którego zostawiła dla lewicowego polityka Raymonda Lefebvre’a. Pod koniec dekady nastał wielki kryzys ekonomiczny, który odbił się również na liczbie zamówień. Lata II wojny światowej Mela Muter spędziła w Awinionie. Po wojnie powróciła do Paryża, gdzie odbyła się jej indywidualna retrospektywna wystawa w Cercle Volney. Do końca życia pozostała w stolicy Francji, nie przestając właściwie tworzyć, mimo przejściowych problemów ze wzrokiem.

W postimpresjonistycznym nurcie

Patrząc na wiele prac Meli Muter, aż chciałoby się zaprezentować je na wspólnej wystawie z dziełami Paula Gauguina i Vincenta van Gogha. Artystka nie ukrywała, że obok symbolizmu i impresjonizmu, inspirowała ją szkoła z Pont-Aven. Zresztą pierwszym krajobrazem, któremu zdecydowała się poświęcić znaczną część swojego malarstwa, była Bretania – region, który pokochał właśnie Gauguin, ale i rodak, Władysław Ślewiński. Na obrazach Muter znalazły się zarówno bretońskie pejzaże w stylu Paula Cézanne’a, jak i portrety lokalnych mieszkańców, mężczyzn i kobiet ubranych w charakterystyczne białe czepki.

Mela Muter
Mela Muter, Stary Bretończyk, ok. 1909, kolekcja prywatna

Porównania do van Gogha padały ze strony francuskiej krytyki artystycznej już na początku jej kariery. Szczególnie uwidaczniało się to w portretach, na których zamyślone twarze, często konkretnych osób, tak bardzo przypominają prace holenderskiego malarza. Od lat 40. natomiast wprost możemy mówić o dialogu z dorobkiem van Gogha, choćby przez poruszanie tych samych tematów (jak słoneczniki), ale i bardzo podobne rozwiązania formalne.

Mela Muter
Mela Muter, Słoneczniki w wazonie z pejzażem w tle, ok. 1940-1945, Muzeum Uniwersyteckie w Toruniu

Słoneczne pejzaże i szczere portrety

W wielu obrazach Meli Muter dostrzeżemy surowość i naturalizm graniczący z brzydotą, ale zwraca się uwagę, że jej twórczość w dużym stopniu odzwierciedlała kondycję psychiczną samej artystki. Idąc tym tropem, możemy się domyślać, że krajobraz śródziemnomorski – południowej Francji, ale też Hiszpanii, Katalonii i kraju Basków – musiał napawać ją optymizmem, spokojem i energią twórczą. W tym czasie skoncentrowała się na malarstwie pejzażowym z widokami architektury, odstawiając na bok portrety. Szczególne wrażenie zrobiło na niej Toledo, które próbowała odkrywać przez malarstwo El Greca.

Mela Muter
Portret pisarza noblisty Władysława St. Reymonta, ok. 1907, Muzeum Uniwersyteckie w Toruniu

Portrety natomiast zajmowały w twórczości Meli Muter miejsce szczególne. Jako portrecistka była rozpoznawana i swoją karierę w dużym stopniu zbudowała również dzięki uwiecznianiu wizerunków znanych osób – przedstawicieli elity intelektualnej i politycznej. Wśród nich znaleźli się m.in. Stefan Żeromski i Władysław Reymont, Henri Barbusse, Ambroise Vollard, Auguste Perret i Albert Roussel. Muter w swoich portretach niczym Rembrandt, na którego się powoływała, starała się wydobywać najbardziej charakterystyczne cechy, kosztem nieistotnych detali.

Dlaczego nie było wielkich artystek?

Mela Muter odeszła w zapomnieniu, a odkąd przypomniano jej postać i twórczość, wielokrotnie zwraca się uwagę na to, jak bardzo zaskakujące jest to, że artystka przez tak długi czas pozostawała w cieniu, pomimo doceniania przez krytykę artystyczną swoich czasów, uznania przez paryskie środowiska twórcze, potężnego, liczącego ponad tysiąc dzieł dorobku, a w końcu bezdyskusyjnego talentu.

Przytaczam tu pytanie zadane pół wieku temu przez badaczkę Lindę Nochlin, które do dziś jest ważnym punktem odniesienia w rozważaniach na temat feministycznej historii sztuki, a przede wszystkim uwarunkowań, które decydowały o rozwoju kariery artystycznej kobiet.

Mela Muter
Mela Muter, Dachy w Ondarroa (Kraj Basków, Hiszpania), ok. 1913/1914. Muzeum Uniwersyteckie w Toruniu

Z biografii Meli Muter wiemy, że uwarunkowania jej sprzyjały – nie była wszak marginalizowana, a wręcz przeciwnie. Przez cały okres PRL-u jej nazwisko było jednak kompletnie nieznane, a wypłynęło na powierzchnię bardzo niedawno. Zdaje się jednak, że Muter nie tylko podzieliła los kobiet-artystek, które pominięto w pewnym momencie na rzecz innych przedstawicieli danych grup czy nurtów, ale i artystów na emigracji, którymi również dopiero od pewnego czasu poważnie zainteresowała się polska historia sztuki (czego przykładem jest Archiwum Emigracji UMK w Toruniu, gdzie znajdują się właśnie materiały archiwalne związane z Melą Muter). Równie więc cieszy, co zaskakuje powrót wybitnej i fascynującej artystki na właściwe miejsce w dziejach polskiego malarstwa.

Tekst: Apolonia Filonik – absolwentka historii sztuki i italianistyki, skutecznie łącząca swoje zainteresowania jako tłumaczka i autorka tekstów o tematyce artystycznej, turystycznej i filologicznej. Ciekawią ją transgraniczne zjawiska w literaturze i sztuce. Jej ulubione miejsce to Teatr Wielki w Warszawie, a w wolnym czasie praktykuje dolce vita i taniec.

Mela Muter

Wykorzystane ilustracje:
Ilustracja 1: http://www.muzeum.umk.pl/sztuka_polska/mela-muter/prace/malarstwo?page=1
Ilustracja 2: http://www.artnet.com/artists/maria-mela-muter/2-kinder-edeaGIvYHKO8XM-ktbtJJw2
Ilustracja 3: http://wejmangallery.com/pl/oferta/158-mela-muter-stary-bretonczyk
Ilustracja 4: http://www.muzeum.umk.pl/sztuka_polska/mela-muter/prace/malarstwo?page=2
Ilustracja 5: http://www.muzeum.umk.pl/sztuka_polska/mela-muter/prace/malarstwo
Ilustracja 6: http://www.muzeum.umk.pl/sztuka_polska/mela-muter/prace/malarstwo#

 

🟧 Przeczytaj: Szymonowski i Spółka – odradzają polską muzykę
🟧 Przeczytaj: Zofia Stankiewicz – pejzażystka niepowszedniej miary
🟧 Przeczytaj: Jerzy Nowosielski – współczesny mistrz ikon

👉 Znajdź ciekawe wydarzenia kulturalne w naszej >>> wyszukiwarce imprez <<<

Udostępnij:


2024 © Fundacja ProAnima. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Skip to content