Utracona droga i inne pisma – recenzja. Jak powstawało tolkienowskie legendarium

Doczekaliśmy się kolejnego tomu “Historii Śródziemia” w przekładzie na polski. Trzeba przyznać, że postęp prac translacyjnych jest imponujący, bo książki ukazują się niemalże jedna po drugiej. Dzięki temu rzesza polskich fanów Tolkiena ma możliwość zagłębienia się w najodleglejsze krańce Śródziemia, by poznać ewolucję całego konceptu w głowie autora aż do formy, którą znamy z głównych dzieł Profesora. 

Utracona droga – wykuwanie historii

Chociaż sztandarowym dziełem Tolkiena, a przynajmniej w powszechnej opinii, jest “Władca Pierścieni” oraz pozostający nieco w cieniu “Hobbit”, to dzieło Profesora należy traktować jako znacznie szerszą całość, będącą stworzoną przez niego kompleksową mitologią. Dodać należy, że ta mitologia nie do końca przedstawia świat wyimaginowany, leżący gdzieś “dawno temu, w odległej galaktyce”, ale w zamierzeniu Autora opisywać ma dzieje naszej planety przed wiekami, nim nastały czasy rzeczywiście historyczne.  

W rzeczywistości jednak Tolkien stworzył samoistny świat, który niejako żyje swoim życiem i trudno go bezpośrednio powiązać z tym, co znamy z lekcji historii. Wszakże, gdy gdzieś w dorzeczu Eufratu i Tygrysu zręby swojej cywilizacji tworzyli Sumerowie, tolkienowscy elfowie już dawno odpłynęli za Morze, do Valinoru, krasnoludowie zaszyli się w swoich podziemnych grodach, a na świecie dominuje rodzaj ludzki. Trudno nam tę mitologię postrzegać więc inaczej niż całkowicie wyimaginowane dzieje – trzeba jednak przyznać, że jest to literackie arcydzieło! 

Co znajdziemy w książce?

“Historia Śródziemia” jest natomiast zbiorem krótszych i dłuższych fragmentów tekstów J.R.R. Tolkiena pisanych na różnych etapach tworzenia tej mitologii. Poznajemy więc różne wersje opowieści, które składają się na finalny obraz stworzonego świata. W “Utraconej drodze” mamy okazję przyjrzeć się narodzinom finalnych wersji najważniejszych opowieści wchodzących w skład “Silmarillionu”, a także prac Tolkiena nad połączeniem mitów i legend znanego nam świata ze stworzoną przez siebie mitologią. Stąd właśnie tytuł “Utracona droga”, który odnosi się do jednej z przedstawionych na jej stronach historii, opowiadającej o podróży postaci ze świata rzeczywistego do tolkienowskiego Numenoru. Tytuł trafia w sedno, jeśli weźmiemy pod uwagę, że ta nigdy nieukończona opowieść stanowi właśnie brakujące ogniwo spajające zamiary Tolkiena w całość. 

Książkę zdecydowanie należy ocenić jako przeznaczoną dla fanów twórczości Tolkiena, bo nie da się  w pełni docenić jej wartości bez znajomości legendarium Śródziemia i podstawowych książek, które o nim opowiadają. Ktoś, kto stawia pierwsze kroki w tym świecie nie tylko będzie się nudził, ale wręcz nie będzie w stanie zrozumieć jej zawartości. Jest to więc pozycja przeznaczona dla tych zaawansowanych czytelników. Ci zaś z pewnością znajdą w niej wiele wartościowych informacji, dzięki którym pogłębią wiedzę o tym, jak powstawał ten świat. 

Nie da się tu nie wspomnieć o oprawie graficznej. O ile wewnątrz znajdziemy jedynie nieliczne kopie odręcznych rysunków autorstwa samego Tolkiena, jak wykresy pochodzenia poszczególnych elfickich szczepów, czy zręby map Beleriandu, to okładka trzyma poziom całej serii i ciężko oderwać od niej oko. Już dla samej oprawy estetycznej warto umieścić całą serię “Historii Śródziemia” na swojej półce. 

Utracona droga – dla kogo jest ta książka?

Jak wspomniałem, “Utracona droga” nie jest książką dla każdego. Powtarzam się tu w zasadzie, bo podobne uwagi pisałem recenzując poprzednią część “Historii Śródziemia”, jednak taka jest specyfika tej serii – jest ona przeznaczona dla tych, którzy osiągnęli już wymagany “stopień wtajemniczenia” i postanowili zgłębić lepiej Śródziemie również od strony narodzin tej koncepcji i procesu powstawania. Czytelnicy, którzy właśnie tego szukają z pewnością się nie zawiodą. 

Utracona droga i inne pisma – informacje o książce

• Autor: J.R.R. Tolkien
• tytuł: Utracona droga i inne pisma
• Wydawnictwo: Zysk i S-ka
• Tłumaczenie: Ryszard Derdziński, Katarzyna Staniewska, Joanna Drzewowska
• Ilość stron: 564
• Data wydania: 2024
• Oprawa: twarda
• Cena okładkowa: 99,90 zł

Opisał: Sebastian Bachmura
Zdjęcia: Adam Kozłowski

 Przeczytaj również:  Miasto Latarni, czyli steampunkowa dystopia. Recenzja komiksu
Przeczytaj również:  Miasto latarni. Tom 2 – recenzja komiksu
 Przeczytaj również:  Diuna. Ród Harkonnenów. Tom 1 – recenzja komiksu
 Przeczytaj również:  „Kształtowanie Śródziemia” – recenzja J.R.R. Tolkiena
Przeczytaj również:  Upadek Númenoru – opowieść o zatopionym królestwie. Recenzja