Array
(
    [0] => https://proanima.pl/wp-content/uploads/2021/04/Tadeusz-Rozewicz-zdjecie--936x1400.jpg
    [1] => 640
    [2] => 957
    [3] => 1
)
        

Rok 2021 został ustanowiony uchwałą Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej rokiem Tadeusza Różewicza. Ten akt upamiętnienia znanego poety związany jest z przypadającą w tym roku setną rocznicą jego urodzin. Z tego powodu warto zapoznać się bliżej z sylwetką tego zasłużonego dla polskiej literatury współczesnej artysty.

Dzieciństwo i młodość

Urodził się 9 października 1921 roku w Radomsku w rodzinie urzędnika sądowego. Był czwartym z pięciorga dzieci, dwóch z czterech braci Tadeusza również wykazywało zainteresowanie sztuką. Starszy, Janusz, również poeta, był podporucznikiem Armii Krajowej, zginął w 1944 roku zaś najmłodszy z rodzeństwa, Stanisław, reżyser filmowy i teatralny, zmarł w 2008 roku zostawiając po sobie szereg nagradzanych spektakli i filmów. Dwaj pozostali bracia, Bogumił i Eugeniusz, niestety zmarli niedługo po porodzie (odpowiednio 8 tygodni i 26 dni).

Już w wieku szkolnym Tadeusz Różewicz żywo interesował się poezją, czytając dzieła ówczesnych autorów, analizując je pod kątem literackim, a także próbując własnych sił. Jeszcze przed zakończeniem edukacji publikował swoje pierwsze wiersze wygrywając ogólnopolski konkurs poetycki magazynu „Polska Zbrojna”. Uczęszczał do gimnazjum im. Feliksa Fabianiego, gdzie uzyskał małą maturę, jednak dalszą edukację młodego poety przerwała wojna.

Aby wesprzeć finansowo swoją rodzinę w tym trudnym okresie rozpoczął pracę w Fabryce Mebli Giętych „Thonet”. W 1942 roku został zaprzysiężony jako żołnierz Armii Krajowej, wciągnięty do konspiracji przez swojego brata Janusza, który miał na niego duży wpływ, również jako mentor w dziedzinie literackiej. Pod pseudonimem „Satyr” Tadeusz Różewicz walczył z bronią ręku jako członek leśnego oddziału od 26 czerwca 1943 roku do 3 listopada 1944 roku. Nie zaniedbywał w tym czasie pisania, pisał wiersze, które następnie zostały w 1944 roku zebrane w tomiku „Echa leśne”, redagował także pismo „Czyn Zbrojny”. Ujawnił się jako żołnierz AK w 1945 roku przed Komisją Likwidacyjną.

Tadeusz Różewicz

Po wojnie

Jego powojenny poetycki powrót nastąpił w 1947 roku za sprawą tomiku „Niepokój” oraz wydanej rok później „Czerwonej rękawiczki”. Przeniósł się do Krakowa, gdzie zdał maturę, a także dostał się na historię sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim, jednak studiów tych nie ukończył. W 1950 wyjechał na rok do Budapesztu. Mniej więcej wtedy poślubił również swoją żonę, Wiesławę, z którą doczekał się dwóch synów – urodzonego w 1950 Kamila, oraz urodzonego w 1953 Jana.

Po powrocie z Węgier zamieszkał w Gliwicach, gdzie przyszli na świat jego synowie. Polityczna odwilż po śmierci Stalina, która rozluźniła nieco system komunistyczny, pozwoliła również na otwarcie kulturalne Polski na Zachód. W ten sposób Tadeusz Różewicz, zafascynowany paryską awangardą, napisał swój pierwszy dramat pt. „Kartotekę”, który okazał się międzynarodowym sukcesem, był tłumaczony na wiele języków oraz wystawiany na deskach teatrów.

Różewicz kontynuował tematykę swojej poezji w kolejnych publikacjach nawiązując do krytyki konsumpcjonizmu, przedstawiał rozbicie osobowości współczesnego człowieka oraz głosił „śmierć poezji”, również w powojennych utworach odwoływał się do tematyki związanej z przeżyciami czasów wojny.

Poeta, dramaturg, prozaik – Tadeusz Różewicz

Dorobek literacki Tadeusza Różewicza to nie tylko wiersze, ale również dramaty, jak wspomniana już „Kartoteka”, ale także opowiadania, które publikował przez cały okres swojej pracy twórczej. W 1997 uwspółcześnił swój debiutancki dramat wydając „Kartotekę rozrzuconą”, w której znalazło się miejsce również dla krytyki współczesności i społeczno-politycznej rzeczywistości ówczesnej Polski. W swojej twórczości dramatycznej odwoływał się do polskich tradycji literackich, jak np. Witkacego czy Gombrowicza, nawiązywał także do teatru absurdu.

Równolegle pisał również teksty prozaiczne, debiutując w tym rodzaju literackim już w 1955 roku zbiorem opowiadań „Opadły liście z drzew”, który doczekał się również swojej filmowej ekranizacji. Dużą rolę w jego prozie odgrywały odwoływania do filozofii niemieckiej, w tym m.in. Goethego, Nietschego czy Wittgensteina.

Tadeusz Różewicz był także współautorem scenariuszy filmowych, których łącznie powstało dziewięć. Pięć z nich powstało przy współpracy z bratem, Stanisławem, zaś pozostałe cztery to efekt współpracy z Kornelem Filipowiczem, zmarłym w 1990 roku powieściopisarzem, scenarzystą i również poetą.

Uznanie twórczości

Dzieła Tadeusza Różewicza były nie tylko tłumaczone na wiele języków (łącznie 49) i wystawiane na zagranicznych scenach, był również autorem wielokrotnie nagradzanym i odznaczanym. Wielokrotnie otrzymywał nagrody państwowe w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, nagrody ministerialne oraz przyznawane przez czasopisma. W 1977 roku za całokształt twórczości odznaczony został Orderem Sztandaru Pracy 2. klasy. Jeszcze przed 1989 rokiem był odznaczany kilkukrotnie za swoją służbę w Armii Krajowej. Otrzymał również doktoraty honoris causa uniwersytetów Śląskiego, Opolskiego, Warszawskiego, Jagiellońskiego, Gdańskiego i wielu innych.  W 2000 roku wyróżniony został nagrodą literacką „Nike” za książkę „Matka odchodzi”. Można powiedzieć, że w całym jego dorobku zabrakło tylko jednego wyróżnienia – literackiej Nagrody Nobla, choć wielokrotnie był wymieniany jako kandydat do tego zaszczytu.

Tadeusz Różewicz zmarł 24 kwietnia 2014 roku we Wrocławiu. Zgodnie z jego wolą wyrażoną w testamencie 29 kwietnia 2014 roku jego prochy spoczęły na cmentarzu przy ewangelickim kościele Naszego Zbawiciela w Karpaczu. Pozostawił po sobie szereg wybitnych utworów współczesnej literatury, w tym wiesze, dramaty, opowiadania oraz scenariusze filmowe. Został zapamiętany jako jeden z prekursorów postmodernizmu w Polsce, przedstawiając w swoich utworach świat pozbawiony cywilizacyjnego centrum, pozbawiony metafizyki oraz wiary w piękno i harmonię. Przypadająca 24 kwietnia rocznica jego śmierci, oraz obchodzona w tym roku okrągła, setna rocznica jego urodzin to doskonała okazja by pochylić się nad tą postacią i literackim spadkiem jaki pozostawił polskiej kulturze, niezależnie od tego czy czytelnik przyjmie stanowisko aprobujące czy krytyczne wobec płynącego z niej przekazu.

Sebastian Bachmura – publicysta, absolwent prawa związany z działalnością sektora pozarządowego. Redaktor naczelny kwartalnika “Myśl Suwerenna“, wśród zainteresowań m.in. nauki polityczne, historyczno-prawne, historia.

🟧 Przeczytaj: Hymnograf Wschodu – św. Roman Melodos
🟧 Przeczytaj: Wstaję rano, myję zęby i siadam do pisania – rozmowa z Filipem Zawadą
🟧 Przeczytaj: Joanna Bator – Gorzko, gorzko

fot. Ela Lempp

Udostępnij:


2024 © Fundacja ProAnima. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Skip to content