Puste niebo – recenzja książki. Poznaj Lublin, którego nie ma

Czy czytaliście ostatnio coś co wbiło Was w ziemię? Coś naprawdę nietuzinkowego i ekscytującego? Jeżeli nie, to czas najwyższy sięgnąć po Puste Niebo. Jest to prawdziwa perełka literacka i pozycja absolutnie obowiązkowa.

Zacznę może od tego, że książka, którą napisał Radek Rak, trafiła do mnie nieco przypadkowo. Ostatnio zaczytywałem się w powieściach, które popełnili najlepsi polscy autorzy fantastyki:  Andrzej Sapkowski, Stanisław Lem, Jerzy Żuławski, Janusz Zajdel, Jacek Dukaj i Michał Gołkowski. Kierując się moją historią wypożyczeń pani z biblioteki poleciła mi Puste niebo…

Puste niebo – co to jest za książka?

Powieść Radka Raka trudno ująć w ramy. Nie da się jej zwyczajnie zaszufladkować. Jeżeli jednak trzeba to zrobić, to w mojej ocenie „najbliższe prawdy” będą określenia, że Puste Niebo to baśń dla dorosłych, ewentualnie historia ze świata magicznego realizmu bądź pewien rodzaj urban fantasy, które zostało umiejscowione na kresach wschodnich.

Głównym bohaterem książki jest Tołpi. Ten młody, prosty chłopak, wyławia z Bugu księżyc i przypadkowo rozbija go o kamień. Przestraszony o losy świata udaje się do Lublina, aby tam uzyskać pomoc. Tołpi przeżywa niezwykłe przygody, w których razem ze swoją „kompanią” próbuje zebrać wszystkie składniki potrzebne do wytopienia nowego Srebrnego Globu – “księżyca z prawdziwego zdarzenia”.

Granice świata realnego i fantastycznego całkowicie są zatarte. Oba światy są idealnie połączone. Żyjący w nim ludzie traktują na porządku dziennym wszelkie niesamowitości. Brak księżyca na niebie, wierzbowe licho chodzące po ulicach czy antyklerykałowie i komuniści, którzy po przekroczeniu granic Starego Miasta od razu chorują – to w Lublinie Radka Raka rzecz powszednia.

Puste niebo – postacie

W powieści występują bardzo ciekawe, wręcz intrygujące postacie. Trudno znaleźć podobne w literaturze ostatnich lat.  Zaskakuje ich realizm – kochają, nienawidzą, mają swoje słabości oraz grzeszki, wykazują typowo ludzkie prymitywne zachowania i niestety rzadko potrafią zdobyć się na szlachetność.  Są wręcz do szpiku kości bardzo ludzcy. Większość z nich posiada niejednoznaczne do oceny charaktery. Dodatkowo niektórzy mają również niespotykane, wręcz boskie umiejętności. Wśród najważniejszych bohaterów Pustego Nieba wyróżniają się:

• Tołpi – młody, wiejski chłopak, który rozbija księżyc i próbuje to naprawić
• Jan Azrael Hesper – rabin, cadyk, uczony w piśmie, posiadający niesamowite umiejętności, ze względu na zmianę wiary przezywany przechrztą
• Tyfon Gorgonowicz – bogaty kupiec, właściciel domu uciech
• Zapaliczka – wierzbowe licho, “czart szlachetnego rodu pobiedniały jeno”
• Madame Jadis Chauchat – pani rządząca Lublinem
• Jaremka – przyjaciel Tołpiego z domu opieki dla zepsutych chłopców
• Adela – piękna służąca, korzystająca z życia kokota
• Maria Razmusowa – nobliwa mieszczanka, gospodyni zakochana w Hesperze
• Babuszka Sławuszka – znachorka, uzdrowicielka, wiejska mędrczyni, może nawet wiedźma
• Bruno – karzeł na usługach Madame, utożsamienie Brunona Schultza
• Ojciec Raszel – nieżyjący dominikanin, polujący na spadające anioły, obrońca Starego Miasta.

Radek Rak i wchodzenie do szafy

W powieści jest mnóstwo odniesień do postaci i wydarzeń baśniowych, książkowych i historycznych. Już samo wchodzenie do kredensu przez Tołpiego, jak i postać Madame Jadis (Białej Czarownicy) to bezpośrednie nawiązanie do Opowieści z Narnii C.S. Lewisa. Gawrony atakujące ludzi są jak filmowe Ptaki Alfreda Hitchcocka. Jest też Adela, która otrzymuje imię głównej bohaterki książki Brunona Schultza. Z tym polskim pisarzem jest tu sporo powiązań, ba sam Bruno występuje w powieści pod postacią karła. Ogólnie rzecz biorąc Puste Niebo jest studnią literackich odwołań oraz zabawnych parafraz typu:  “jak Belzebuba kocham” – wypowiadanych m.in. przez czarta Zapaliczkę.

Postacie fanatyczne w powieści Puste niebo

• Sędziwron – straszny, czarny ptak, spełniający marzenia w zamian za ludzkie dusze
• Wierszcze – rodzaj skrzydlatych owadów zamieszkujących Wieżę Trynitarską
• Dybuk – duch zmarłego, który mógł zawładnąć człowiekiem
• Łuna Sierpniowa – właścicielka herbaciarni trzy Księżyce, „świetlista” wiedźma
• Wilkołak Maugrim – komisarz na usługach Madame Chauchat.

Rewolucja komunistyczna w Lublinie

Jednym z ważniejszych wątków powieści jest Lublin, który opanowują komuniści i antyklerykałowie. To są czarne charaktery w powieści. W większości są to ludzie młodzi, którzy ostentacyjnie paradują z czerwonymi chustami na ramionach. Przewodzi im Czerwony Hawier, który mówi, że:

“… każdy katolik, Żyd, Ormianin, ewangelik i prawosławny dostanie kulę w zakuty łeb”

Rewolucja jest bardzo krwawa. W mieście panuje terror, płoną domy, wykonywane są egzekucje, a na ulicach leżą trupy. Komuniści ostatecznie przejmują władzę nad miastem, jednak dla mieszkańców nie ma to większego znaczenia. Nieważne czy żądzą kupcy i bankierzy czy kolektyw robotniczo–chłopski, ludzie i tak muszą zadbać sami “o chleb na dziś i na jutro dla siebie i swoich dzieci”.

Lublin – magiczny przewodnik po mieście

Książka jest pewnego rodzaju hołdem dla miasta. Lublin w powieści Raka jest niczym centrum świata.

“Lublin to perła jest wschodu, Lublin wieżami niebu wyzwanie rzuca i jak Rzym na siedmiu zasiadł wzgórzach.”

Dzięki opisanej historii można zobaczyć piękny, stary Lublin, który jest bardzo obrazowo przedstawiony. Z jednej strony mamy jego zabytkowe mury, baszty i kościoły, a z drugiej strony ciasne uliczki i śmierdzące zaułki. Razem z głównym bohaterem wędrujemy po górnym i dolnym mieście. Podróżujemy po dawnym Lublinie, którego już nie ma..

Puste niebo wcale nie takie puste

Grafikę na okładce oraz ilustracje do każdego rozdziału przygotował Igor Myszkiewicz. Od razu widać, że artysta grafik zdecydowanie poczuł klimat powieści. Jego znakomite ilustracje możemy podziwiać począwszy od okładki, na której widzimy spadającego anioła, a kończąc na ostatnim rozdziale, w którym obserwujemy siedzącego na murze diabła.

Puste niebo Radka Raka – czy warto czytać?

Powieść niesamowicie wciąga. Zaskakujące historie, niesamowite wydarzenia i wartka akcja są tutaj na porządku dziennym. Jest w niej pełno humoru i groteski, ale także miłości i pożądania oraz bezwzględności, nienawiści i śmierci. Pomimo że ostatnie rozdziały lekko „zwalniają”, może niekiedy zbyt mocno, to nie zmienia faktu, że dawno nie czytałem tak dobrej literatury. Jeżeli ktoś zada pytanie: „Puste niebo – czy warto czytać?” – odpowiadam, że zdecydowanie TAK.

• Tytuł: Puste Niebo
• Autor: Radek Rak
• Ilustracje: Igor Myszkiewicz
• Ilość stron: 448
• Wydawnictwo:  Powergraph
• Seria wydawnicza: Kontrapunkty

Recenzja: Szymon Martysz
Fot. Szymon Martysz

Chcesz poznać najciekawsze książki? Koniecznie zobacz nasze recenzje:

Przeczytaj: Gołkowski – fantastyczny autor
 Przeczytaj: Opowieści z Uniwersum Wiedźmina
 Przeczytaj: Stanisław Lem – Najlepsze książki fantastyczne
 Przeczytaj: 10 utworów Bacha, które znasz ale nie pamiętasz tytułów