10 kultowych motywów muzycznych z polskich seriali

Wystarczy słowo i jakiś gest i nagle wiesz… co to za serial jest! Polska telewizja może pochwalić się dziesiątkami kultowych seriali, na których wychowały się całe pokolenia – a każda produkcja to także doskonale znana ścieżka dźwiękowa, którą wielu z nas jest w stanie rozpoznać już od pierwszych dźwięków. Które piosenki z polskich seriali warto znać? Kto jest najwybitniejszym twórcą muzyki serialowej? Oto 10 kultowych polskich motywów muzycznych z najważniejszych produkcji w historii!

1. „Stawka większa niż życie” – Jerzy Matuszkiewicz, premiera: 10 października 1968

Kto wie, jaki sukces odniósłby kultowy serial Janusza Morgensterna, gdyby nie muzyka skomponowana przez Jerzego Matuszkiewicza? Charakterystyczna czołówka „Stawki większej niż życie” wykonywana przez orkiestrę Polskiego Radia i Filharmonii Narodowej doskonale oddaje szpiegowski klimat opowieści o Hansie Klossie. Oddaje powagę sytuacji i uwydatnia odwagę agenta J-23 – a jednocześnie żyje w polskiej kulturze swoim własnym życiem. Zresztą, nie tylko w Polsce – liczne anegdoty wskazują, że „Stawka większa niż życie” zyskała popularność nie tylko w krajach bloku wschodniego (zwłaszcza NRD i Czechosłowacji), lecz także na Bałkanach czy w Ameryce Południowej.

2. „Janosik” – Jerzy Matuszkiewicz, premiera: 26 lipca 1974

Czołówka „Janosika”, również skomponowana przez Jerzego Matuszkiewicza, nosi oficjalny tytuł „Temat przewodni”. I choć piosenkom z seriali trudno konkurować z fenomenalną grą aktorską oraz rozmachem scenografów, również i tym razem motyw muzyczny zapisał się na stałe w pamięci milionów widzów. Kompozycja doskonale oddająca klimat karpackiego harnasia po prostu przyćmiewa wszystkie alternatywne wersje historii o Robin Hoodzie. A o jakości „Janosika” Jerzego Passendorfera niech świadczy fakt, że sława serialu doprowadziła nawet do postania dubbingu… w mongolskiej wersji językowej!

3. „Zmiennicy” – Przemysław Gintrowski, Jacek Janczarski, premiera: 18 października 1987

„Jedno życie, a spraw tyle ugryźć sam nie jesteś w stanie” – śpiewał Przemysław Gintrowski, ogłaszając milionom widzów przed telewizorami, że czas na kolejny odcinek jednego z najważniejszych polskich seriali końcówki lat 80. Mówi się, że ostatnie epizody „Zmienników” oglądało nawet niemal 20 milionów widzów – a ulice pustoszały niemal podobnie, jak w przypadku pór emisji „Niewolnicy Isaury”. Muzyka z seriali takich jak „Zmiennicy” po latach nie traci na aktualności. A wokal Gintrowskiego do słów Jacka Janczarskiego wciąż zachwyca.

4. „Czarne chmury” – Waldemar Kazanecki, premiera: 23 grudnia 1973

Wigilia 1973 r. była zupełnie inna niż wszystkie dotychczasowe. Z dzisiejszego punktu widzenia może wydawać się dziwne, że zamiast „Listów do M.” lub koncertów kolęd można wyemitować nowość – i to w dodatku filmu z gatunku „płaszcza i szpady”. Wyprodukowany z rozmachem (i w kolorze) serial „Czarne chmury” być może już dziś jest nieco zapomniany, ale nastrojowa muzyka obecnie również jest dość popularnym motywem. Zawdzięczamy ją Waldemarowi Kazaneckiemu, znanego przede wszystkim ze ścieżki dźwiękowej do „Bolka i Lolka”.

5. „Czterej pancerni i pies” – Edmund Fetting, Adam Walaciński, Agnieszka Osiecka, premiera: 26 września 1966

O „Deszczach Niespokojnych” i ich wpływie na polską kulturę można napisać książkę (i to z pewnością liczącą kilka tomów). Czołówka z „Czterech pancernych i psa” to najbardziej rozpoznawalna piosenka polskich seriali w historii polskiej telewizji. Utwór został zaśpiewany barytonem przez Edmunda Fettinga do muzyki Adama Walacińskiego i słów Agnieszki Osieckiej. Co ciekawe, o ile tekst piosenki zna praktycznie każdy, o tyle mało kto zna jej prawdziwy tytuł. Wbrew powszechnym przekonaniom „Deszcze Niespokojne” to tak naprawdę „Ballada o pancernych”.

6. „07 zgłoś się” – Włodzimierz Korcz, premiera: 25 listopada 1976

Był „Janosik”, czyli polski Robin Hood, czas zatem na ludowego Jamesa Bonda. Chociaż twórcy zaprzeczają oskarżeniom o wzorowanie się na Agencie Jej Królewskiej Mości, porównań 007 do 07 można przytoczyć mnóstwo. Mamy więc szybkie samochody (Aston Martin i biały Polonez), luksusowe drinki (Martini oraz kieliszek wódki wstrząśniętej, niezmieszanej) czy… muzykę, która żyje własnym życiem. O ile filmy o Jamesie Bondzie mają za każdym razem inny przebój (śpiewany m.in. przez Tinę Turner, Adele czy Billie Eilish), o tyle w „07 zgłoś się” muzyka jest taka sama przez wszystkie sezony. Na wstępie mamy więc motyw wskazujący na intrygę, skomponowany przez Włodzimierza Korcza, natomiast napisom końcowym towarzyszy poruszająca wokaliza wykonana przez Grzegorza Markowskiego. Jako ciekawostkę można podać fakt, że wokalista Perfectu został wymieniony w napisach 1. Sezonu jako Ryszard Markowski. Z kolei wokaliza z „07 zgłoś się” była później wykonywana m.in. przez Alicję Majewską jako utwór „Przed nocą i mgłą”.

https://www.youtube.com/watch?v=RIDUeTMN2Kk

7. „Kariera Nikodema Dyzmy” – Piotr Marczewski, premiera: 6 kwietnia 1980

Wystawne życie, luksus i pieniądze – „Kariera Nikodema Dyzmy” to spełnienie marzeń wszystkich widzów epoki głębokiego PRL, tak bardzo kontrastujące z szarością codzienności. Blichtr słychać już w pierwszych akcentach serialu, a muzyka skomponowana przez Piotra Marczewskiego (podobnie zresztą jak postać Dyzmy) jest wciąż nieśmiertelna. Serial nakręcony w latach 80. na podstawie powieści Tadeusza Dołęgi-Mostowicza przyćmił pozostałe ekranizacje tej historii (w tym także film Jana Rybkowskiego, reżysera serialu).

8. „Czterdziestolatek” – Andrzej Rosiewicz, Jerzy Matuszkiewicz, premiera: 16 maja 1975

Muzyka z seriali musi mieć „to coś”. Przed 1975 r. każdy znał głównie „Balladę o pancernych”, natomiast później absolutnym hitem stało się „Czterdzieści lat minęło” Andrzeja Rosiewicza. Jak wspomina Jerzy Matuszkiewicz, powierzenie wykonania utworu Rosiewiczowi wynikało z jego dotychczasowego dorobku, pełnego „lekko pastiszowych” piosenek śpiewanych z sardonicznym uśmiechem. Nie trzeba dodawać, że artysta stał się nierozerwalną częścią całego „Czterdziestolatka” – i to właśnie jemu 20 lat później powierzono wykonanie utworu tytułowego do serialu o późniejszych przygodach inżyniera Karwowskiego.

9. „Alternatywy 4” – Jerzy Matuszkiewicz, premiera: 30 listopada 1986

Alternatywy 4 to najbardziej znany adres w Polsce. Podobnie jak leniwa, lekko satyryczna w wydźwięku czołówka serialu autorstwa – a jakże – Jerzego Matuszkiewicza, której po prostu nie sposób nie kojarzyć. Perypetie mieszkańców budującego się Ursynowa i walka z gospodarzem domu Stanisławem Aniołem to kwintesencja barejowskiego humoru połowy lat 80. Co ciekawe, wiele podkładów muzycznych użytych w serialu nie zostało napisanych na potrzeby „Alternatywy 4”, lecz pochodziło z archiwum Matuszkiewicza. Dlatego wprawne ucho wychwyci dźwięki, które można było wcześniej usłyszeć w „Czterdziestolatku”, „Janosiku” czy „Stawce większej niż życie”.

10. „Wojna domowa” – Jerzy Matuszkiewicz, Ludwik Jerzy Kern, premiera: 24 października 1965

Czołówkę „Wojny domowej” skomponowaną przez Jerzego Matuszkiewicza do tekstu Ludwika Jerzego Kerna powinien znać każdy. Ale nie ma powodu do niepokoju, jeżeli akurat ten motyw jest młodszym pokoleniom nieznany. W końcu produkcja z połowy lat 60. jest jednym z tych wyjątków, gdzie piosenki z seriali ustępują tym ukazywanym na ekranie. Dość powiedzieć, że to właśnie za sprawą „Wojny domowej” popularność zyskał utwór „Nie bądź taki szybki Bill” zaśpiewany w jednym z odcinków.

Bonus: wśród polskich seriali powstał też hymn

„Przygody pana Michała” – Wojciech Kilar, Jerzy Lutowski, Leszek Herdegen, premiera: 14 listopada 1969

„Przygody pana Michała”, czyli serial Pawła Komorowskiego i Jerzego Lutowskiego opowiadający o Michale Wołodyjowskim, był nieco w cieniu „Pana Wołodyjowskiego” Jerzego Hoffmana, kręconego równolegle i z wykorzystaniem tych samych rekwizytów. Ale czarno-biała produkcja miała coś, czego nie dane nam było ujrzeć w konkurencyjnym filmie – czołówkę, podczas której można było usłyszeć balladę „W stepie szerokim”. Kibicom siatkówki nie trzeba przypominać, że to właśnie ten utwór – występujący pod nazwą „Pieśń o Małym rycerzu” – jest nieoficjalnym hymnem siatkarskiej reprezentacji Polski. Napisany przez Jerzego Lutowskiego do muzyki Wojciecha Kilara, jest najmłodszą polską pieśnią patriotyczną.

10 najlepszych motywów muzycznych z polskich seriali to:

1. Stawka większa niż życie

2. Janosik

3. Zmiennicy

4. Czarne chmury

5. Czterej pancerni i pies

6. 07 zgłoś się

7. Kariera Nikodema Dyzmy

8. Czterdziestolatek

9. Alternatywy 4

10. Wojna domowa

Bonus: Przygody pana Michała

Jan Brożek – student kulturoznawstwa, zakochany w detalikach ukrytych w codzienności i subtelnościach języka polskiego. Nie uznaje żadnych definicji, dlatego zamiłowanie do muzyki z polskich seriali, twórczości Doroty Masłowskiej i Łony łączy z zainteresowaniem kiczem i wszystkim tym, co lekkie lub płytkie. Na bieżąco z premierami literackimi, filmowymi i teatralnymi.

🟧 Przeczytaj: 10 najlepszych piosenek z polskich filmów
🟧 Przeczytaj: NAJLEPSZE SERIALE DO NAUKI ANGIELSKIEGO
🟧 Przeczytaj: Wędrówki śladem najciekawszych polskich szlaków literackich