Stan Borys – historia. Od teatralnych desek po festiwale muzyczne

Stan Borys – legenda polskiej sceny muzycznej, artysta wszechstronny, poeta. Jego życie to pasjonująca opowieść o nieustannym dążeniu do artystycznej doskonałości – od młodzieńczych fascynacji teatrem i poezją, przez pionierskie dokonania w polskim rocku, aż po międzynarodową karierę i życie na dwóch kontynentach. Jak wyglądała jego droga od skromnych początków w Rzeszowie do scen w Polsce i Stanach Zjednoczonych? Jakie utwory uczyniły go niezapomnianym? Odkryj niezwykłą historię człowieka, który swoją twórczością wzrusza i inspiruje kolejne pokolenia.

Historia Stana Borysa

Stanisław Guzek, znany szerzej jako Stan Borys, urodził się 3 września 1941 roku w Załężu koło Rzeszowa. Już od najmłodszych lat interesował się muzyką i poezją, ucząc się gry na gitarze oraz klarnecie. Brał także udział w licznych konkursach recytatorskich, zdobywając czołowe miejsca na ogólnopolskich konkursach. Jego zamiłowanie do sztuki doprowadziło do tego, że od 1958 roku związał się z rzeszowskim Teatrem Rybałtów, gdzie w wieku 17 lat zagrał główną rolę w sztuce Cyrulik sewilski.

W 1960 roku był studentem – a ostatecznie absolwentem – wydziału teatralnego na Uniwersytecie Ludowym we Wzdowie. Po ukończeniu studiów można było go zobaczyć na scenie Teatru Poezji w Rzeszowie. Podczas odbywania służby wojskowej w pierwszej połowie lat 60. miało miejsce wydarzenie pokazujące jego twórczy charakter, który niewątpliwie wpłynął na jego późniejszą karierę muzyczną – założył wówczas amatorski teatrzyk poezji.

To „tworzenie” czegoś własnego musiało mu się spodobać, ponieważ po zakończeniu służby wojskowej założył teatrzyk Symbol w Studium Nauczycielskim w Rzeszowie. Wtedy też osiągnął jeden z pierwszych sukcesów – wraz z teatrzykiem zajął trzecie miejsce na przeglądzie teatrzyków studenckich za swój pomysł i reżyserię sztuki Przedawnienie.

W tych latach zainteresował się także poezją. Pisanie dobrze mu wychodziło, o czym świadczy fakt publikacji jego utworów w Nowinach Rzeszowskich oraz otrzymanie nagrody w Turnieju Jednego Wiersza. Guzek tworzył. Tworzył coraz więcej. Jak to się stało, że zaczął tworzyć muzykę?

Stan Borys – muzyka

W sierpniu 1965 roku założył zespół bigbitowy z gitarzystą i wokalistą Tadeuszem Nalepą. Nazwali go dość kontrowersyjnie jak na tamte czasy – Blackout. Pierwszy występ zespołu nastąpił niedługo potem, bowiem już 3 września 1965 roku zagrali w rzeszowskim klubie „Łącznościowiec”.

Skład zespołu zmieniał się, jednak ostatecznie grali w nim: Tadeusz Nalepa, Mira Kubasińska, Stanisław Guzek, Krzysztof Dłutkowski, Robert Świercz i Józef Hajdacz. Choć grupa nie działała długo – w 1967 roku została rozwiązana – zdążyła nagrać album Blackout oraz kilka mniejszych wydawnictw. Najbardziej znanym utworem zespołu jest Anna, wykonywana później solowo przez Stana Borysa.

W 1968 roku Stan Borys podjął współpracę z zespołem Bizony. Rok później wspólnie wydali album To ziemia. Krążek łączył elementy charakterystyczne dla polskiej muzyki lat 60. – bigbitu i jazzu. Otwierający album utwór To ziemia stał się jednym z najbardziej rozpoznawalnych w dorobku Stana Borysa.

Lata 70. były niezwykle płodnym okresem w jego karierze artystycznej. Występował na wielu festiwalach i konkursach, osiągając wysokie miejsca. Mowa tu chociażby o Festiwalu Piosenki Bratysławska Lira, Międzynarodowym Festiwalu Varietées w Rennes, Festiwalu w Ostendzie czy Song Olimpiad w Atenach. Mimo licznych występów znajdował także czas na tworzenie muzyki. W tym okresie powstały takie albumy jak: Krzyczę przez sen (1970), Szukam przyjaciela (1974) oraz Stan Borys (1975).

Stan Borys nie zapomniał jednak o teatrze – występował w Teatrze Syrena w Warszawie. Mało kto potrafiłby pogodzić tyle aktywności naraz, a Guzek robił to z sukcesem. Można odnieść wrażenie, że wszystko, czego się dotykał, wykonywał z ogromną pracowitością i skutecznością.

W 1975 roku zakończył się jednak pewien rozdział. Stan Borys odszedł z Teatru Syrena i niedługo później wyjechał z Polski do Stanów Zjednoczonych. Pracował tam jako taksówkarz, jednak nie porzucił swojej miłości do muzyki. Kontynuował działalność artystyczną, występując w klubach polonijnych w New Jersey i Nowym Jorku. W tamtych latach najmocniej angażował się w działalność teatralną.

W 2004 roku wystąpił na Festiwalu w Syracuse, jednym z największych polskich festiwali w północno-wschodniej części Stanów Zjednoczonych. Niewiele jednak wiadomo o jego twórczości z tamtego okresu.

Od 2004 roku Stan Borys mieszka zarówno w polskich Łomiankach, jak i w amerykańskim Las Vegas. Częściowy powrót do Polski sprawił, że w 2006 roku podjął współpracę z wrocławskim zespołem Imię Jego 44. W 2007 roku ukazał się singiel Znieczulica, będący efektem tej współpracy. Dzięki temu jego twórczość została odświeżona i trafiła do nowych kręgów odbiorców, łącząc klasyczne brzmienia z nowoczesnymi aranżacjami.

W ostatnich latach artysta zmagał się z problemami zdrowotnymi, które wpłynęły na jego aktywność artystyczną. Mimo to, w miarę możliwości, kontynuuje swoją działalność twórczą.

Stan Borys to artysta o niezwykle bogatym dorobku, którego kariera obejmuje zarówno teatr, jak i muzykę. Jego bogata historia inspirowała kolejne pokolenia. Mimo przeciwności losu, wciąż pozostaje symbolem pasji, pracowitości i nieustannego dążenia do artystycznej doskonałości.

Stan Borys – Ciekawostki

W 2024 roku Stan Borys był gościem siódmego odcinka programu Szansa na sukces. Opole 2024, gdzie młodzi artyści wykonywali jego utwory, oddając hołd jego twórczości.
Stan Borys wyznaje taoizm. Od młodości interesuje się kulturą hinduską i praktykuje jogę.
W 2001 roku przetworzony fragment jego utworu Chmurami zatańczy sen został wykorzystany w refrenie piosenki Głucha noc rapera Pei.
Został czterokrotnie odznaczony: Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Odznaką Honorową „Zasłużony dla Województwa Podkarpackiego”.
Wystąpił w dwóch filmach: Uciec jak najbliżej (1972) oraz Historia polskiego rocka (2008).
Stan Borys jest autorem książki Daleko donikąd, w której przedstawia swoją poezję.

Opisał: Paweł Skarzyński
Zdjęcia: Facebook artysty