Polska i Gruzja – dwa kraje, wspólna historia

Polska i Gruzja to dwa bardzo różne kraje. Jeden położony w Europie, drugi na azjatyckim Kaukazie. Polska zamieszkała jest przez Słowian od wieków posługujących się jednym ze wschodnich języków słowiańskich,  Gruzini, to głównie potomkowie Iberowów i Kartwelów, posługujący się jednym z języków kartwelskich, który posiada swój własny alfabet, niczym nie przypominający liter łacińskich. Różnice te można mnożyć bez końca. Czy jest jednak coś, co łączy te dwa tak odmienne, położone na dwóch rożnych kontynentach kraje?

Historia pamięta  Polaków działających w Gruzji oraz Gruzinów mieszkających na ziemiach polskich, którzy swoją pracą i wyjątkową postawą wobec obcego narodu zapisali się na stałe w historii tych dwóch zaprzyjaźnionych krajów. Jako osoba o polskich korzeniach, a urodzona i  mieszkająca w Gruzji, chciałabym przedstawić kilka postaci, dzięki którym historie Polski i Gruzji spotykały i przeplatały się nawzajem.

Historia pokazuje nam,  jak dwa narody, polski i gruziński,  łączyły się w walce o wolność i niepodległość. Pewnie niewiele osób w Polsce wie, że gruzińscy kadeci służący w wojsku polskim byli grupą młodych oficerów, którzy po utracie niepodległości Gruzji w 1921 roku zdecydowali się służyć w polskich siłach zbrojnych. Byli to absolwenci tbiliskiej Szkoły Podchorążych, która była wzorowana na polskiej szkole oficerskiej. W Polsce kontynuowali swoją edukację wojskową i otrzymywali kolejne stopnie wojskowe. Po napadzie nazistów na Polskę, jako obcokrajowcy mieli możliwość opuszczenia objętego wojną kraju. Gruzini jednak odmówili i walczyli o Polskę do końca. Wśród najbardziej zasłużonych, odznaczony Krzyżem Walecznych i Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari należy wymienić: Artemiego Aroniszydze, Waleriana Tewzadze, czy Iwana Czachawa 

Inną znamienną postacią łączącą losy Polaków i Gruzinów jest Grigola Feradze –  teolog, historyk, archimandryta, doktor nauk historycznych oraz profesor. Grigol Feradze ostatnie lata swojego życia pracował w Polsce. Tutaj często pomagał przesiedleńcom, karmił ich, chronił domy i opiekował się potrzebującymi. Naziści wkrótce się o tym dowiedzieli. W 1942 roku został aresztowany i zginął w obozie Auschwitz-Birkenau, ofiarując swoje życie za żydowskiego współwięźnia. Został kanonizowany przez Gruziński Kościół Prawosławny i Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny. Z inicjatywy Ambasady Gruzji i Centrum Studiów Wschodnioeuropejskich Uniwersytetu Warszawskiego zainstalowano tablicę pamiątkową poświęconą Świętemu męczennikowi Grigolowi Feradze. Na domu, w którym mieszkał, umieszczono tablicę pamiątkową. Z kolei  Poczta Gruzji wydała znaczek pocztowy “Grigol Feradze”.

Aleksander Szymkiewicz w 1885 roku wyjechał do Tbilisi, gdzie został architektem miejskim. Tam zaprojektował wiele zabytkowych budynków, takich jak dom islamski, kamienice, stacja hodowli jedwabników, sąd gubernialny, towarzystwo artystyczne i teatr Rustawelego. Współpracował także z innymi polskimi architektami, takimi jak Kornel Tatiszczew. Był wykładowcą rysunku i architektury w szkole malarstwa i rzeźby. Został pochowany na cmentarzu polskim w Tbilisi. Jego imieniem nazwano fundusz stypendialny dla studentów z Zakaukazia. Aleksander Szymkiewicz był jednym z najwybitniejszych polskich architektów działających w Gruzji i jednym z najważniejszych twórców gruzińskiej kultury przełomu XIX i XX wieku

Urodzony w Kutaisi polski artysta Henryk Hryniewski był uważany za jedną z najważniejszych postaci kultury gruzińskiej pierwszej połowy XX wieku. Mieszkając w Tbilisi i zajął się badaniem i dokumentowaniem średniowiecznych zabytków Gruzji, które utrwalał na pięknych akwarelach. Był także twórcą obrazów olejnych, scenografii teatralnych i grafik. Zaprojektował architekturę i wystrój budynku Banku Szlacheckiego w Tbilisi, który obecnie jest Biblioteką Parlamentu Gruzji. Stworzył ikonostas w świątyni Kaszweti (św. Jerzego) w Tbilisi. Wykonał także wzory dla banknotów Demokratycznej Republiki Gruzji, proklamowanej w 1918 roku, oraz opracował graficznie Dzieła zebrane Ilii Czawczawadzego, klasyka literatury gruzińskiej. Od 1902 roku wykładał na uczelni Kaukaskiego Towarzystwa Popierania Sztuk Pięknych, a w późniejszych latach  był jej dyrektorem. Był współzałożycielem Akademii Sztuki w Tbilisi i w latach 1922-1937 jej profesorem i prorektorem. Zginął podczas wielkiego terroru stalinowskiego w 1937 roku. Ślad pozostawiony przez Henryka w sztuce gruzińskiej jest żywy i będzie żył tak długo, jak to wszystko, czym zasłużył się gruzińskiej ziemi.

Kolejną  postacią, którą chciałabym wspomnieć jest Ludwik Młokosiewicz – polski przyrodnik, który poświęcił swoje życie badaniom i ochronie przyrody Kaukazu i Azji Środkowej. Po przyjeździe do Gruzji został zatrudniony w Tbilisi,  jako kierownik ogrodu botanicznego. Tam rozpoczął swoje badania nad roślinnością i zwierzętami Kaukazu, odwiedzając m.in. Gruzję, Azerbejdżan, Armenię, Dagestan, Czeczenię, Inguszetię i Osetię. W 1865 roku otrzymał tytuł doktora nauk przyrodniczych na Uniwersytecie w Dorpacie. W 1873 roku został mianowany dyrektorem ogrodu botanicznego w Tbilisi i pełnił tę funkcję do końca życia. Jest też założycielem  Rezerwatu Lagodekhi  – do dziś jednego z największych w Gruzji.

Kiedy w sierpniu 2008 r  Gruzja została zaatakowana przez Rosję, Do Tibilisi przybył Prezydent polski, Lech Kaczyński.  Był to gest solidarności i wsparcia dla Gruzji, która była zagrożona przez rosyjską inwazję. Był on jednym z największych obrońców Gruzji i jej prawa do samostanowienia. Jego działania do dziś są doceniane przez Gruzinów, którzy uważają go za swojego przyjaciela i bohatera. Jego imieniem nazwano jedną z głównych ulic w Tbilisi i jeden z placów w Kutaisi. Jego postawa była także przykładem dla innych polityków i społeczeństw, które chciały przeciwstawić się rosyjskiemu imperializmowi i bronić wolności i demokracji. Lech Kaczyński pokazał, że Polska jest krajem, który nie boi się stawać w obronie słabszych i niesprawiedliwie atakowanych, że Polska jest przyjacielem Gruzji.

Podsumowując, Polska, jak i Gruzja to dwa narody, które wydały wielu wybitnych ludzi, którzy służyli w nauce, sztuce, literaturze i polityce. Są to dwa kraje, które mają wspólną historię oraz miejmy nadzieję, że i wspólną przyszłość

Artykuł został napisany w ramach projektu Akademia Dziennikarstwa Obywatelskiego na Wschodzie

Przeczytaj również ten artykuł w języku gruzińskim

“Publikacja wyraża jedynie poglądy autora/ów i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem
Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.”