Ignacy Jan Paderewski – natchniony artysta, zaangażowany polityk

Nazwisko Ignacego Paderewskiego nie bez powodu przywodzi na myśl dwa skojarzenia: politykę oraz działalność artystyczną. Pomimo, że jego największą pasją była muzyka, nie pozostawał bierny na potrzeby znajdującego się pod zaborami rodzimego kraju. Jego wszechstronna działalność przyczyniła się do odzyskania przez naród Polski niepodległości. Paderewski należy do grona najsłynniejszych Polaków XX wieku.

Paderewski – dzieciństwo i młodość

Paderewski urodził się 6 listopada 1860 roku w miejscowości Kuryłówka na Podolu. Niedługo po narodzinach zmarła jego matka. Wychowywany samotnie przez ojca, otrzymał staranne, wszechstronne wykształcenie. Jego nauczyciele podsycali w nim ducha patriotyzmu oraz miłości do Ojczyzny. Bardzo wcześnie, bo już w wieku 12 lat, dostrzeżono u niego ogromny talent pianistyczny, co zaowocowało wyjazdem do Warszawy i podjęciem nauki w Instytucie Muzycznym. W wieku 18 lat ukończył swoją edukację, a ówczesny dyrektor Instytutu – Apolinary Kątski, zaproponował mu pracę w owej placówce w charakterze nauczyciela fortepianu. W tym czasie powstawały pierwsze kompozycje Paderewskiego, takie jak Valse mignonne (1879), czy Valse melancolique A-dur (1880). Inspirację dla jego twórczości stanowiły polskie melodie oraz rytmy taneczne, czego przykładem jest zbiór Danses polonaise (1881-1882). W wieku 20 lat młody artysta poślubił o 4 lata starsza Antoninę Korsakównę. Małżeństwo przetrwało zaledwie 10 miesięcy, gdyż ukochana kompozytora zmarła niedługo po narodzinach ich syna – Alfreda. Pamięci żony Paderewski poświęcił Elegię b-moll na fortepian (1880).

Międzynarodowa kariera

Dalszą naukę Paderewski podjął w Berlinie, a następnie w Wiedniu – studia pianistyczne u Teodora Leszetyckiego (polskiego pianisty, pedagoga i kompozytora). W tym czasie rozwinął swoją technikę gry na fortepianie, a także kunszt kompozytorski. Pomimo koncentracji na doskonaleniu warsztatu instrumentalnego, Paderewski nie zaniedbywał samodzielnej twórczości. Podczas pobytu w stolicy Austro-Węgier, skomponował między innymi znakomity Koncert fortepianowy a-moll (1888). Dużym osiągnięciem było objęcie przez kompozytora w 1885 roku posady nauczyciela w konserwatorium muzycznym w Strasburgu. Epizod ten zakończył się jednak dosyć szybko i gwałtownie, podobno ze względu na brak przewidzianej dla kompozytora przerwy na okres wakacyjny.
Przełomem w karierze Paderewskiego był koncert w Sali Erarda w Paryżu 3 marca 1888 roku. Występ okazał się ogromnym sukcesem – młody artysta został okrzyknięty „sensacją sezonu”, a jego nazwisko przez pewien czas nie schodziło z nagłówków gazet. Po serii koncertów we francuskiej stolicy, przyszedł czas również na występy w innych krajach europejskich, między innymi Niemczech, czy Anglii, gdzie miał okazję grać przed Królową Wiktorią. Na początku lat 90. Wyjechał na tournée po Stanach Zjednoczonych, gdzie w ciągu pół roku zagrał blisko 107 koncertów. Jego kariera rozwijała się niesamowicie dynamicznie – poza Ameryką Północną i Południową, występował również w Australii, Nowej Zelandii, Rosji oraz wszystkich krajach Europy. Oprócz życia zawodowego, dobrze powodziło mu się także w sprawach prywatnych. W 1899 roku poślubił Helenę Górską, z którą osiadł w willi Riond-Bosson w Szwajcarii. W 1901 roku w Dreźnie miała miejsce premiera jego jedynej opery – Manru. Jej treść silnie nawiązuje do polskiej kultury i tradycyjnej obrzędowości.

Zaangażowanie w politykę

Liczne kontakty międzynarodowe i pozycja cenionego artysty dały Paderewskiemu ogromne możliwości do promowania rodzimej kultury i działań o charakterze narodowo-patriotycznym. Inicjował i finansował liczne obchody rocznic państwowych. W trakcie I Wojny Światowej przebywał w Ameryce, gdzie podczas koncertów propagował sprawę Polski i apelował o pomoc w walce. Ponadto w 1914 roku, razem z Henrykiem Sienkiewiczem, założył w Szwajcarii Komitet Pomocy dla Ofiar Wojny. Jego zaangażowanie w działalność patriotyczną wzbudziła zainteresowanie ówczesnego prezydenta Stanów Zjednoczonych – Thomasa Wilsona, który w swoim orędziu pokojowym z 1918 roku oficjalnie podkreślił istotę niepodległej Polski dla odbudowania pokoju w Europie. Po zakończeniu działań wojennych, Paderewski powrócił do rodzinnego kraju i z woli Józefa Piłsudskiego, na pewien czas objął stanowisko Premiera Rządu Rzeczpospolitej Polskiej, aktywnie angażując się w odbudowę ojczyzny. Działał czynnie również podczas wojny polsko-bolszewickiej w 1920 r.

Po tych epizodach działań o charakterze politycznym, powrócił do koncertowania (w 1922 r.), całkowicie oddając się karierze artystycznej, jednakże w chwili wybuchu II Wojny Światowej, wznowił swoją działalność społeczną. Organizował pomoc dla ofiar wojennych, spotykał się z politykami, a także wygłaszał przemówienia za pośrednictwem radia. Bezgranicznie poświecił się sprawie polskiej. Zmarł 29 czerwca 1941 roku w Stanach Zjednoczonych po przebytym zapaleniu płuc.

Dominika Winnicka

Zdjęcie główne: Ignacy Jan Paderewski, zbiory MN w Warszawie