Odchylenia od normy Sebastiana Jagielskiego: książka Przerwane emancypacje. Polityka ekscesu w kinie polskim lat 1968-1982

Opublikowana dziewięć lat temu pierwsza książka Sebastiana Jagielskiego, Maskarady męskości. Pragnienie homospołeczne w polskim kinie fabularnym, doprowadziła do przedefiniowania kanonu arcydzieł polskiej kinematografii i wprowadziła nowe spojrzenie na jej dorobek.

Pokazała, jak bardzo polskie filmy przesiąknięte były męskimi pasjami i jak często opowiadały o relacjach (niekoniecznie erotycznych i seksualnych) mężczyzn z innymi mężczyznami. Jagielski udowodnił, że o zakurzonych utworach można pisać ekscytująco, prześwietlając je nowymi teoriami i koncepcjami do tej pory rzadko spotykanymi w polskim filmoznawstwie.

W książce Przerwane emancypacje Jagielski tym razem inspiruje się zagadnieniem szerszym, ale i mocniej uderzającym w polskie monolity, a mianowicie ekscesem, rozumianym jako przekroczenie normy (i – z angielskiego – jako nadmiar). Propozycje i ustalenia Jagielskiego wpisują się w najważniejsze w ostatnich latach paradygmaty myślenia o polskiej kulturze, w historie ludowe i prześnione rewolucje, poszukują śladów kobiecych emancypacji i napięć na tle narodowościowym. Eksces to dla autora strategia oporu, której potencjał pozostał niezrealizowany, bo zamknięta została w ramy dwóch konserwatywnych rewolucji: Marca ‘68 i “Solidarności”. Chłopi, kobiety, Żydzi, homoseksualiści i robotnicy mieli szansę na uniezależnienie się od narodu i religii, dokładnie w tym samym czasie, gdy na Zachodzie trwała rewolucja seksualna i kulturowa. Objawem prób rozbicia sztywnych polskich struktur był szok, prowokacja i niemieszcząca się w ustalonych ramach cielesność. Powstały wtedy nowe sposoby bycia i odczuwania oraz wrażliwości na różnice, które, choć na długie lata zamrożone, dziś mają szansę rozszczelnić sarkofag konserwatywnie rozumianych wartości.

Co również istotne, Jagielski po raz kolejny odrzuca kanon – poszukuje filmów nieznanych lub zapomnianych, a w momencie swojej premiery szokujących i odrzuconych. To jest właściwie punkt wyjścia jego rozmyślań: opór ówczesnej publiczności musi wskazywać na to, że w utworze obecna była wybuchowa treść, pęknięcie i traumatyczny punkt, oznaczony nadmiarem rozwiązań formalnych. Opowieść zaczyna się od Wszystko na sprzedaż Andrzeja Wajdy i urodzony w Suwałkach Mistrz pozostaje patronem całej książki i opisywanego w niej okresu: najpierw odważnie przeszczepia do peryferyjnej Polski wartości i styl zachodniej kontestacji, a potem tłumi i aktywnie zwalcza wszelkie przejawy ekscesu u swoich uczniów.

Książka Przerwane emancypacje Sebastiana Jagielskiego to fascynujące i ekscytujące odczytanie polskiego kina jako symptomu napięć w całej kulturze, wykorzystujące teorie afektywne, a więc opowiadające o trzewnych emocjach, niepokornych ciałach, wstrętnych gestach i pragnieniach, abiektalnych jednostkach i zawstydzanych grupach społecznych. Czytelnik czuje, że powierzchnia narodowego korpusu została nacięta, że autor wnika głębiej i że spogląda z ukosa na to, co wspólne. Przerwane emancypacje mogą zranić i wywołać sprzeciw, ale są lekturą obowiązkową dla każdego, kto nie chce bezkrytycznie wchodzić w relacje z polskością.

Recenzja: P.G.
Zdjęcia: Universitas

 Spodobała Ci się nasza recenzja książki Przerwane emancypacje? Zobacz nasze inne artykuły, również po angielsku i ukraińsku!

Przeczytaj również: Systemy magii w fantastyce
Przeczytaj również: Listonosz – Charles Bukowski – recenzja
Przeczytaj również: Niepołomice. Zniewoleni – recenzja książki Edyty Świętek
Przeczytaj również: Chwile, których nie znamy – opowieść o Marku Grechucie. Recenzja biografii
Przeczytaj również: Marek Hłasko Następny do raju – recenzja

 

Znajdź ciekawe wydarzenia w naszej

>>wyszukiwarce imprez<<<