Neandertalczycy w XXI wieku, czyli recenzja powieści „Wyjście”

W świecie zamieszkiwanym przez homo sapiens (łac. „człowiek rozumny”) trudno jest wyobrazić sobie wygląd gatunków człowieka, które istniały jedynie w Czasach Prehistorycznych. Różniły się one od człowieka współczesnego swoją postawą, kształtem czaszki oraz zdolnościami intelektualnymi. Szczególnym gatunkiem był homo neanderthalensis (łac. „człowiek neandertalski”). Zamieszkiwał on tereny dzisiejszej Europy i Azji około 40 000 lat temu. Właśnie na ten okres czasu szacuje się jego ostateczną eksterminację, która mogła być spowodowana rywalizacją z człowiekiem rozumnym lub niemożnością zaadaptowania się do zmian klimatycznych.
Neandertalczycy byli bliskimi kuzynami człowieka współczesnego. Ich intelekt pozwolił na osiągnięcie stosunkowo wysokiego poziomu rozwoju technologicznego. Mimo posiadania wielu umiejętności umożliwiających przetrwanie, gatunek homo neanderthalensis ostatecznie przegrał walkę o dominację. Badania archeologów wskazują, że wojna ta mogła toczyć się nawet do 100 000 lat. Wydarzenia te miały miejsce na skutek rywalizacji obu gatunków o tereny Eurazji.
Homo sapiens okazał się być najsilniejszym i najbardziej przystosowanym do życia na Ziemi gatunkiem człowieka. Skutecznie wyparł on swoich rywali z Europy oraz Azji. Jednak jak wyglądałaby współczesna cywilizacja, gdyby historia potoczyła się inaczej? W jaki sposób funkcjonowałoby społeczeństwo, gdyby neandertalczycy przetrwali rywalizację z człowiekiem rozumnym? Jedna z możliwych wizji przedstawiających taką rzeczywistość została szczegółowo nakreślona przez Daniela Rosołka w jego debiutanckiej powieści pt. „Wyjście”.

Innowacyjność Wydawnictwa Oficynka

Książka jest jedną z tegorocznych publikacji Wydawnictwa Oficynka, które już nie pierwszy raz udowadnia, że w podejmowanych przez siebie współpracach skupia się przede wszystkim na oryginalności. Kilka miesięcy temu portal Pro Anima miał przyjemność opublikować recenzję zbioru opowiadań Magdaleny Kałużyńskiej, pt. „Niosący Światło”. Składa się on z wielu opowiadań grozy, które przykuwają uwagę czytelnika nie tylko swoją fabułą, ale także estetyką języka. Tym razem Oficynka prezentuje alternatywną rzeczywistość, która wywodzi się z gatunku historical fiction (ang. „fikcja historyczna”).
Świat wykreowany przez Daniela Rosołka jest miejscem zamieszkiwanym zarówno przez człowieka rozumnego, jak i człowieka neandertalskiego. Neandertalczycy każdego dnia zmagają się z powszechną dyskryminacją gatunkową i prześladowaniami. Tematyka powieści została subtelnie nakreślona już na okładce książki, w formie wymownej sentencji:

„Nic nowego, że człowiek człowieka zawraca w piach.”

Jedną z pierwszoplanowych postaci „Wyjścia” jest Bianka – przedstawicielka gatunku homo neanderthalensis. Mimo swojego pochodzenia, kobieta osiąga wysokie dochody poprzez uprawianie prostytucji. Jej dotychczasowe życie całkowicie zmienia swój kierunek w momencie, gdy Bianka zachodzi w ciążę.
Autor tej niepowtarzalnej historii, Daniel Rosołek, zajmuje się socjologią, a także górnictwem. Prywatnie natomiast fascynuje go muzyka rockowa, co udowadnia, że pisarz posiada wszechstronne zainteresowania. Po publikacji powieści czytelnicy mieli okazję również dostrzec jego talent literacki. Fabułę „Wyjścia” można interpretować jako analogię do wszelkiego rodzaju obecnych w dzisiejszych czasach społecznych konfliktów, które swoje podłoże mają we wzajemnej nienawiści i braku akceptacji różnic cechujących poszczególne grupy społeczne.
Książka objęta jest patronatem dwóch literackich blogów: „Kilka zdań o…”, oraz „Skoliotyk, Literatura Grozy”. Grupa miłośników książek „Oficjalnie”, systematycznie wymieniająca się recenzjami dotyczących nowych publikacji za pomocą platformy Facebook, również należy do grona patronów „Wyjścia”.

Perspektywa historical fiction

Teoria fikcji historycznej daje pisarzowi nieskończenie wiele możliwości wykreowania alternatywnych wersji wydarzeń z przeszłości. Daniel Rosołek postanowił zbudować swoją fabułę na fundamencie Prehistorii, zmieniając znany dzisiejszej cywilizacji scenariusz związany z całkowitą eksterminacją gatunku homo neanderthalensis. Autor przedstawia czytelnikom świat, w którym masowa śmierć tego gatunku nigdy nie miała miejsca, a Współczesność jest okresem istnienia zarówno człowieka rozumnego, jak i neandertalczyka.
Powieść przeplata między sobą wiele linii czasowych. Jednakże wszystkie przedstawione okresy czasu oscylują wokół doskonale znanych każdemu czytelnikowi Czasów Współczesnych. W kolejnych rozdziałach można poznać wydarzenia z lat: 1990, 2020, 1965, 2007, 2008.

Zróżnicowani bohaterowie

Fabuła „Wyjścia” oddziela od siebie bohaterów zbiorowych w bezkompromisowy, dramatyczny sposób. Ludzie z gatunku homo sapiens stanowią większą część społeczeństwa. Przedstawiciele homo neanderthalensis należą do mniejszości, co prawdopodobnie jest już wystarczającym powodem, aby podejrzewać, że będą oni zmuszeni do zmagania się z brakiem akceptacji ze strony bardziej licznej, silniejszej grupy. Ostatecznie właśnie w taki sposób funkcjonuje również znane czytelnikom, współczesne społeczeństwo: każdy, kto różni się od większości, jest przez innych odrzucany, spychany na margines. To zjawisko dotyczy także neandertalczyków, którzy zostali wykreowani przez Daniela Rosołka jako społeczeństwo całkowicie zdominowane przez bardziej liczną i zwartą grupę, a mianowicie homo sapiens.
Konflikt społeczny w powieści jest ewidentną analogią do znanego ze współczesnego świata wszechobecnego rasizmu, nienawiści i uprzedzeń. Neandertalczycy każdy dzień spędzają w nieustannym strachu o własne życie. Każdego dnia są oni szykanowani oraz izolowani od reszty społeczeństwa. Ich człowieczeństwo zostało zanegowane, co wiąże się z brakiem respektowania wielu praw osobistych, politycznych i socjalnych.
Świat wykreowany przez autora książki jest miejscem brutalnym. W tej rzeczywistości przyszłość każdej jednostki jest przesądzona już w momencie narodzin. To właśnie pochodzenie decyduje o tym, czy dziecko będzie miało szansę na spokojne, dostatnie życie, czy raczej będzie zmuszone do pełnej niepokoju i walki o przetrwanie egzystencji. Każdy obóz władzy powinien jednak mieć na uwadze fakt, iż długotrwałe zniewolenie i głód najczęściej prowadzi do… krwawego buntu.

Wartka akcja

Przedstawiona historia jest opowiadana z punktu widzenia wielu postaci. Każda z nich opisuje postrzeganą rzeczywistość ze swojej własnej perspektywy, jednocześnie będąc umiejscowiona w odpowiedniej linii czasu. Dzięki temu zabiegowi fabuła nabiera dynamiki oraz zostaje przedstawiana czytelnikowi w szczegółowy sposób.
Estetyka języka pozwala na płynne przyswajanie treści. Zwięźle formułowane zdania i trafnie dobrane określenia całkowicie skupiają uwagę czytelnika na przedstawionej historii.
Powieść jest godna polecenia każdemu czytelnikowi, który pragnie poznać oryginalną, innowacyjną historię. „Wyjście” jest dynamicznie rozwijającą się opowieścią. Szokującą, brutalną, ale silnie pochłaniającą uwagę czytelnika. Wstrząsająca analogia wielu zjawisk do sytuacji społecznej współczesnego świata jest elementem, który pozostanie w pamięci na dłuższy czas. Warto jednak przeanalizować tego typu wrażliwe kwestie na podstawie literatury, aby rozwinąć u siebie zmysł empatii, a także umiejętność dostrzegania wielu niebezpiecznych zjawisk mających miejsce we Współczesności.

Opinia i zdjęcie: Natalia Chojnowska

Lubisz czytać o książkach? Zobacz też nasze inne artykuły:

Przeczytaj również: Niosący Światło – zbiór nietuzinkowych opowiadań grozy Magdaleny Kałużyńskiej
Przeczytaj również: Współczesny sonet – Recenzja tomiku poezji Krystyny Koneckiej „Znikanie”
Przeczytaj również: Inspirujące bohaterki książek
Przeczytaj również: Projekt “Nie tylko Konopnicka”