Klątwa sprzeczności – recenzja książki Krzysztofa Masłonia

Wielbiciele czytelnictwa zapewne zgodzą się ze stwierdzeniem, że nic nie cieszy tak jak nowa książka. Miło jest dotknąć okładki, zaszeleścić stronami czy zatrzymać wzrok na ciekawych ilustracjach lub fotografiach. Zaś sympatyków twórczości Krzysztofa Masłonia zapewne zadowoli fakt, że spod jego pióra wyszła kolejna rzetelna pozycja, która jest dopełnieniem Od glorii do infamii i W pisarskim czyśćcu. Klątwa sprzeczności. Sylwetki dwudziestowiecznych pisarzy, jak już sugeruje nam tytuł, to opis sylwetek ponad 30 pisarzy polskich. Książka skupia się na kondycji polskich literatów w wyjątkowo niesprzyjających czasach systemów totalitarnych. Czy autorowi udało się obiektywnie opisać jak to po prostu wtedy było? Czym były powodowane takie a nie inne decyzje? Sprawdźmy.

Klątwa sprzeczności – o czym jest?

Zestawienie literatów, bo to o nich mowa, otwiera nie kto inny, jak Witold Gombrowicz, o którym autor nie boi się się napisać maniakalny. Ukazane w książce występki mogą zszokować nawet najwierniejszych fanów. Masłoń odsłonił jego prawdziwe oblicze, na które składa się arogancja i pycha wobec świata. Jak to się stało, że Ferdydurke zachwyca, jeśli nie zachwyca? Autor bezlitośnie obnaża wszystkie słabości Gombrowicza. Osoby  pochodzące z regionu białostockiego zapewne ucieszy fakt, że w książce znalazło się miejsce dla Edwarda Redlińskiego. Masłoń pisze o nim “jeden z  najciekawszych pisarzy peerelowskich” a jego Konopielkę kojarzy chyba każdy, kto interesuje się dobrymi tytułami. Powstał również film o tym samym tytule. Redliński to autor wielu skrajności – jak Konopielka niewinnie bawiła, tak na przykład Krfotok wzbudził duże kontrowersje.

W książce znalazło się także miejsce dla Jana Himilsbacha, który zapisał się w pamięci wielu jako aktor naturszczyk oraz mistrz celnych ripost.  Nie mogło zabraknąć również Stanisława Lema, ojca polskiego science fiction, który (co ciekawe) nigdy nie był usatysfakcjonowany swoją twórczością. Ale chyba nakłady w liczbie 30 milionów egzemplarzy i przełożenie na czterdzieści  języków mówi samo za siebie. Nie tylko mężczyźni ale i kobiety znalazły się w Sylwetkach dwudziestowiecznych pisarzy. W jednym z pierwszych rozdziałów o tytule Szklanka wody została przedstawiona Anna Kowalska, o której dowiadujemy się, że była blisko z Marią Dąbrowską. Autor poświęca także rozdział innym Mariom – Iwaszkiewiczowej i Kuncewiczowej. Na kartach książki znajdziemy również takie postaci, jak:

• Aleksander Wat
• Andrzej Brycht
• Anna Kowalska
• Bogdan Madej
• Bohdan Czeszko
• Ernest Bryll
• Gustaw Morcinek
• Igor Newerly
• Jan Brzechwa
• Jan Józef Szczepański
• Janusz Głowacki
• Jarosław Abramow- Newerly
• Jerzy Krzysztoń
• Jerzy Pomianowski
• Jerzy Zawieyski
• Kazimierz Orłoś
• Kornel Makuszyński
• Paweł Hertz
• Sławomir Mrożek
• Stanisław Dygat
• Stanisław Ryszard Dobrowolski
• Stefan Kisielewski
• Stefan Wiechecki
• Wilhelm Mach
• Włodzimierz Odojewski
• Zofia Kossak
• Zygmunt Kubiak

Dziennikarz odsłania przed czytelnikiem nieznane oblicze pisarzy, ukazując ich jako zwykłych ludzi z całą gamą różnych słabości i przywar. Ale typowe słabostki to nie jedyne grzechy na sumieniu pisarzy. Czasy wojny i komunizmu były wielką próbą dla wszystkich obywateli. Po której stronie opowiedzieli się twórcy kultury? Masłoń stara się dociec, czym były podyktowane decyzje, które podejmowali. Z punktu widzenia osoby żyjącej w wolnych czasach, uważam, że życie nie bywa czarno – białe. Ale autor również  nie osądza, stara się przekazać fakty, które powinno się znać. Lektura Masłonia daje sporo do myślenia i wywołuje dużo refleksji.

Archiwalna fotografia Stanisława Lema

Klątwa sprzeczności. Sylwetki dwudziestowiecznych pisarzy – czy warto czytać?

Jest to pozycja obowiązkowa dla osób zainteresowanych literaturą polską. Książka stanowi ciekawe studium indywidualnych przypadków, które ciężko zaszufladkować. Całości doskonale dopełniają archiwalne fotografie, które są miłym przerywnikiem w lekturze. O dawnych pisarzach często myślimy, że byli nieskazitelni i mogliby dawać przykład moralności. Krzysztof Masłoń odsłania ich słabości, pokazuje, że artysta to taki sam człowiek jak każdy z nas. Niech wobec tego myślą przewodnią podczas lektury będą słowa Terencjusza- człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce. 

Opinia: Agata Rosińska
Foto: Oliwia Ostapkowicz

• Tytuł: Klątwa sprzeczności. Sylwetki dwudziestowiecznych pisarzy
• Autor: Krzysztof Masłoń
• Liczba stron: 350
• Oprawa: twarda
• Wydawnictwo: Zysk i S-ka
• Data premiery: 2023
• Cena okładkowa: 69,90 zł

 Przeczytaj również: Friday Księga pierwsza: recenzja komiksu
 Przeczytaj również: Alicja w Krainie Czarów – graficzna opowieść o potędze wyobraźni
 Przeczytaj również: Śpiąca Królewna – ponadczasowa baśń w formie komiksu
 Przeczytaj również: Twórcze życie we dwoje – zobacz, czy warto przeczytać
 Przeczytaj również: Sami. Tom 6. Wymiar czwarty i pół – co się stało w Świecie Otchłani?
 Przeczytaj również: Jacek Malinowski – Sukcesy Białostockiego Teatru Lalek
 Przeczytaj również: Kuba Knap – objawienie polskiej sceny hip-hopowej