Antoni „Ziut” Gralak – trębacz, który pokazał, jak robić jazz

Antoni Gralak – od gitarowych fascynacji Beatlesami, przez eksperymenty z jazzem i rockiem, aż po duchowe poszukiwania dźwięku na styku kultur. Jego kariera to opowieść o artystycznej niezależności, odwadze i nieustannej potrzebie eksploracji.

Antoni Gralak – historia

Antoni „Ziut” Gralak urodził się w 1955 roku w Boguszowie-Gorcach. Wychowywał się w Częstochowie i to tam miał swoje pierwsze kontakty z muzyką, ostatecznie zostając jednym z najpopularniejszych polskich trębaczy jazzowych. Swoje pierwsze inspiracje czerpał jednak z innego rodzaju muzyki – słuchał Beatlesów, czego skutkiem było rozpalenie w jego sercu miłości do muzyki rockowej. Pierwszym instrumentem, na którym nauczył się grać Gralak, nie była więc trąbka, a gitara. To na niej uczył się muzyki w praktyce, grając utwory najpopularniejszych wówczas artystów muzycznych.

Jak obecnie wiadomo, Ziut nie jest znany z rocka. W młodości szukał swojej ścieżki muzycznej i ostatecznie zainteresował się jazzem. Będąc zafascynowany tym gatunkiem, chciał usłyszeć go na żywo. Po zobaczeniu występów Tomasza Stańko i Zbigniewa Namysłowskiego doszedł do wniosku, że jazz w swojej istocie może być bardziej wymagający, więc by go poznać, musi się go nauczyć.

100nka GRALAK – Snoo Fee

Antoni Gralak rozpoczął studia na Wydziale Muzyki Rozrywkowej w katowickiej Akademii Muzycznej. Jak sam jednak twierdzi, najwięcej nauczył się poprzez praktykę. Dołączył do zespołu założonego przez innego studenta, Włodzimierza Zuterka. Młodzi muzycy, posiadający wiedzę wyniesioną ze studiów, przeszłe doświadczenia muzyczne oraz przede wszystkim miłość do muzyki, osiągnęli sukces, wygrywając Festiwal Orkiestr Jazzowych w Poznaniu w 1976 roku.

Imponujący występ Gralaka zaowocował otrzymaniem oferty pracy od słynnego polskiego jazzmana Jerzego Miliana – gry w orkiestrze. Ostatecznie jednak ich współpraca nie trwała długo z powodu różnych podejść do muzyki jazzowej Gralaka i zespołu. Dodatkowo, jak przyznaje artysta, ówczesny okres jego życia był bogaty w imprezy, co komplikowało zarówno grę w zespole, jak i edukację na studiach. Ostatecznie z obu tych miejsc został wyrzucony.

Antoni Gralak – jazz

Po przygodzie z Orkiestrą Rozrywkową Polskiego Radia i Telewizji w Katowicach Gralak wrócił do Częstochowy. Tam dołączył do zespołu, który wyraźnie popchnął do przodu jego karierę muzyczną oraz dał mu pierwszą rozpoznawalność. Zespołem tym był Tie Break, w którego skład wchodzili Czesław Łęk, Krzysztof Majchrzak i Janusz „Yanina” Iwański. Grupa ta powstała w 1979 roku i była znana z eksperymentowania z jazzem, funkiem, rockiem i nową falą. Gralak dołączył do zespołu w jego wczesnym okresie. Tie Break z Gralakiem zdobył I nagrodę na festiwalu Jazz Juniors w 1980 roku, stając się tym samym rozpoznawalny wśród fanów jazzu. Debiutancki album zespołu został wydany wiele lat po jego założeniu – dopiero w 1989 roku.

W tym czasie Gralak nie ograniczał się do gry w Tie Break, dołączając także do zespołu Free Cooperation. Był to duży zespół jazzowy, który łączył elementy free jazzu, elektroniki i innych gatunków muzycznych. Orkiestra ta była złożona z artystów awangardowych, a jednym z jej głównych celów było wyrwanie jazzu z muzycznego letargu.

Innym zespołem, w którym grał Antoni „Ziut” Gralak, był Young Power. Grupa ta wystąpiła na Festiwalu Jazz nad Odrą w 1986 roku, zdobywając pozytywne opinie od krytyków. Podbudowani dobrymi recenzjami muzycy postanowili wykorzystać owocność swojej współpracy i kontynuowali wspólne granie oraz tworzenie muzyki. Motywacja do pracy w Young Power zaowocowała występami zespołu na wielu festiwalach w krajach Europy Zachodniej. Wraz z biegiem lat grupa muzyczna zaczęła wydawać nowe albumy, kończąc ostatecznie na trzech:

Young Power (1987)
Nam Myo Ho Renge Kyo (1989)
Man of Tra (1991)

Sukcesy muzyczne Gralaka sprawiły, że po nabraniu odpowiedniego doświadczenia postanowił tworzyć muzykę jako lider własnego zespołu. Tak też w latach dziewięćdziesiątych założył dwie grupy muzyczne: Graal oraz YeShe. Z tą pierwszą Antoni Gralak nagrał aż sześć albumów muzycznych. Zespół łączył jazzową improwizację z free-funkową i rockową ekspresją oraz różnymi tradycjami etnicznymi, nadając całości groteskowo-psychodeliczno-ludyczny posmak. Zespół ten odegrał istotną rolę w polskiej scenie jazzowej, wprowadzając nowe brzmienia i łącząc różnorodne tradycje muzyczne.

YeShe to drugi autorski projekt Antoniego Gralaka. Zespół ten został założony w 2001 roku. Łączy on elementy jazzu, elektroniki, muzyki etnicznej i współczesnej improwizacji, tworząc unikalne brzmienie na pograniczu nu jazzu, drum’n’bassu i muzyki klubowej. Grupa ma na swoim koncie trzy albumy, z czego najnowszy został wydany w 2012 roku:

Universal (2000)
YeShe (2003)
Piastowska 1 (2012)

Ziut obecnie

Antoni Gralak przez lata swojej kariery grał w wielu zespołach, w których odgrywał zarówno większe, jak i mniejsze role. Z wieloma formacjami, z którymi współpracował już w drugiej połowie XX wieku, utrzymuje kontakt do dziś.

Choć Gralak od dawna działa na obrzeżach głównego nurtu, jego twórczość po 2010 roku pokazuje, że nie zwalnia tempa – wciąż zaskakuje nowymi projektami, które potrafią poruszyć i zaintrygować słuchaczy. Jednym z najważniejszych przedsięwzięć Gralaka w XXI wieku był album Primitivo, nagrany we współpracy z Bartłomiejem Olesiem. Płyta odwołuje się do archetypicznej rytmiki i brzmień. To muzyka głęboko zanurzona w duchowych i kulturowych źródłach – inspirowana m.in. Afryką, Meksykiem czy Tybetem – a jednocześnie silnie osadzona w europejskiej tradycji improwizacji.

Antoni Gralak – Ganga

W 2022 roku Gralak zaprezentował swoje umiejętności muzyczne w zespole 100-nka na albumie No.1. Projekt ten zrealizował wspólnie z młodszymi muzykami: Tomaszem Lesiem, Adamem Stodolskim i Przemysławem Borowieckim. Efektem ich współpracy jest dźwięk surowy, organiczny, zakorzeniony w akustycznym brzmieniu i pełen ducha improwizacji. Album stanowi świadectwo muzycznej dojrzałości Gralaka, a zarazem jego nieustającej ciekawości i gotowości do podejmowania artystycznego ryzyka.

Równolegle z działalnością studyjną Gralak aktywnie koncertuje, biorąc udział w wielu prestiżowych wydarzeniach muzycznych. Nieustannie testuje granice – zarówno własnych możliwości, jak i definicji muzyki. Jego twórczość jest żywym dowodem na to, że wolność artystyczna i konsekwencja w działaniu mogą iść w parze, tworząc przestrzeń dla autentycznego, głębokiego przekazu.

Opisał: Paweł Skarzyński
Zdjęcia: Facebook artysty