Zlituj się nad czytelnikiem. Zasady twórczego pisania – recenzja książki

Rzadko zdarza nam się zyskać możliwość do tego, by zajrzeć do umysłu geniusza, a jeśli nawet, to zwykle zdarza się to raczej neurochirurgom. Początkujący pisarze potrzebują jednak tego wglądu w dalece bardziej wysublimowanej wersji, toteż książka „Zlituj się nad czytelnikiem. Zasady twórczego pisania” może być właśnie taką okazją.

Zlituj się nad czytelnikiem – o czym jest?

Znany dowcip z czasów słusznie minionych głosi: „Czy to prawda, że na Placu Czerwonym rozdają samochody? Radio Erewań odpowiada: tak, to prawda, ale nie samochody, tylko rowery, nie na Placu Czerwonym, tylko w okolicach Dworca Warszawskiego i nie rozdają, tylko kradną.” Niestety jeśli chodzi o opisywaną książkę, to występują pewne podobieństwa. Otóż nie do końca Vonnegut ją napisał i nie do końca są to zasady twórczego pisania, jak głosi podtytuł. Książka jest dziełem Suzanne McConnell, która była uczennicą Vonneguta, autorstwo zaś mistrza polega przede wszystkim na ogromnej masie cytatów, które stanowią przynajmniej połowę całości. Sama treść również odbiega od tego, czego czytelnik mógłby oczekiwać, sądząc po samym tytule dzieła. Nie jest to bowiem podręcznik dla początkujących literatów, ale raczej zbiór przemyśleń Kurta Vonneguta dotyczących pisania. Składa się on z jego filozofii, korespondencji z przyjaciółmi, czy wreszcie anegdot. Gdyby natomiast chcieć spisać zasady, jakimi według niego należałoby się kierować przy pisaniu, wtedy książka powinna przybrać raczej wygląd stosunkowo niewielkiej broszurki.

W tej sytuacji postawienie na okładce nazwiska Vonneguta na pierwszym miejscu, w dodatku wyraźnie większą czcionką, wydaje się być jedynie kiepskim chwytem marketingowym. Nie oznacza to jednak, że książka sama w sobie jest bezwartościowa. Wręcz przeciwnie, początkujący pisarz z pewnością znajdzie w niej wiele cennych rad. Natomiast więcej z niej wyciągnie, jeśli zdecyduje się wczytać w historie z życia Kurta Vonneguta. Również tam odnajdziemy informacje na temat jego podejścia do pisania, dowiemy się czego się wystrzegał, poznamy też sukcesy i porażki osób, które miały okazję bezpośrednio uczyć się od mistrza i brać udział w jego kursach. Przytaczane wypowiedzi mistrza potrafią w prosty sposób przekazać, dlaczego określony zabieg działał lub też dlaczego to, co Vonnegut określał jako błąd – błędem było. Co zresztą szybko się klarowało, gdy ktoś jednak postanowił być mądrzejszy od pisarza i uparcie robić po swojemu.

Zlituj się nad czytelnikiem – czy warto czytać?

Jeśli sięgając po tę lekturę ktokolwiek spodziewa się gotowego podręcznika napisanego przez samego Kurta Vonneguta, to srodze się rozczaruje. Nie znajdziemy tu bowiem treści skierowanej bezpośrednio do czytelnika tej konkretnej książki i do osoby, która oczekuje gotowego źródła do nauki, niczym szkolny elementarz. Autorka wymaga od czytelnika i twórcy zarazem pewnego zaangażowania, by sam wyłowił z kolejnych stron to, co będzie użyteczne. Znajdują się tu zarówno rady uniwersalne, jak też takie, które będą użyteczne tylko w odniesieniu do określonego typu autora, prezentującego wskazane przez Vonneguta cechy. Gdyby jednak chcieć całość podsumować, to głupotą byłoby upierać się przy twierdzeniu, że ta książka nie jest zbiorem zasad twórczego pisania. Owszem jest. Trzeba po prostu być dostatecznie twórczym, by móc z tych zasad skorzystać.

Kończąc pozwolę sobie znaleźć miejsce na kilka własnych słów na temat przeczytanej książki. Osobiście, muszę to niestety przyznać, nie miałem okazji póki co zaznajomić się z twórczością Kurta Vonneguta. Chociaż samo nazwisko było mi, naturalnie, znane. Być może moja recepcja przeczytanej właśnie książki byłaby lepsza, gdybym znał przynajmniej kilka jego opowiadań. Mimo to, całość przeczytałem z dużą dozą zainteresowania i z pewnością nie był to czas stracony. Biorąc pod uwagę, że mówimy o autorze o międzynarodowej sławie i uznaniu trzeba stwierdzić, że możliwość zapoznania się z jego podejściem do pisania (a takie daje nam ta książka) to nieocenione wsparcie dla wszystkich, którym marzy się pójście w jego ślady.

Zlituj się nad czytelnikiem – informacje:

• Autor: Kurt Vonnegut i Suzanne McConnell
• Tytuł: Zlituj się nad czytelnikiem. Zasady twórczego pisania
• Tytuł oryginalny: Pity the Reader. On Writing With Style
• Tłumacz: Tomasz Bieroń
• Oprawa: twarda
• Ilość stron: 512
• Data wydania: 2023
• Wydawca: Zysk i S-ka,
• Cena okładkowa: 59,00zł

Opinia: Sebastian Bachmura
Fot. Szymon Martysz