პოლონეთი და საქართველო – ორი ქვეყანა, საერთო ისტორია

პოლონეთი და საქართველო ორი ძალიან განსხვავებული ქვეყანაა. ერთი მდებარეობს ევროპაში, მეორე აზიის კავკასიაში. პოლონეთი დასახლებულია სლავებით, რომლებიც საუკუნეების მანძილზე იყენებენ ერთ-ერთ აღმოსავლურ სლავურ ენას, ქართველები ძირითადად იბერების და ქართველების შთამომავლები არიან, იყენებენ ერთ-ერთ ქართველურ ენას, რომელსაც აქვს საკუთარი ანბანი, რომელიც არ ჰგავს ლათინურ ასოებს. ეს განსხვავებები შეიძლება უსასრულოდ გამრავლდეს. მაგრამ არის რამე, რაც აკავშირებს ამ ორ ძალიან განსხვავებულ ქვეყანას, რომლებიც მდებარეობს ორ განსხვავებულ კონტინენტზე?

ისტორიას ახსოვს საქართველოში მოღვაწე პოლონელები და პოლონეთის მიწებზე მცხოვრები ქართველები, რომლებმაც თავიანთი შრომითა და უცხო ერისადმი უნიკალური დამოკიდებულებით მუდმივი კვალი დატოვეს ამ ორი მეგობარი ქვეყნის ისტორიაში. როგორც პოლონური ფესვების მქონე, საქართველოში დაბადებული და მცხოვრები ადამიანი, მინდა წარმოგიდგინოთ რამდენიმე ფიგურა, რომელთა წყალობითაც პოლონეთისა და საქართველოს ისტორიები შეხვდა და ერთმანეთს გადაეჯაჭვა.

ისტორია გვიჩვენებს, თუ როგორ გაერთიანდა ორი ერი, პოლონელი და ქართველი თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობისთვის ბრძოლაში. პოლონეთში ალბათ ცოტამ თუ იცის, რომ პოლონეთის არმიაში მომსახურე ქართველი იუნკრები იყვნენ ახალგაზრდა ოფიცერთა ჯგუფი, რომლებმაც 1921 წელს საქართველოს დამოუკიდებლობის დაკარგვის შემდეგ გადაწყვიტეს ემსახურათ პოლონეთის შეიარაღებულ ძალებში. ისინი იყვნენ თბილისის კადეტთა სკოლის კურსდამთავრებულები, რომელიც პოლონეთის ოფიცერთა სასწავლებლის მოდელით იყო შექმნილი. პოლონეთში მათ განაგრძეს სამხედრო განათლება და მიიღეს შემდგომი სამხედრო წოდებები. პოლონეთზე ნაცისტების თავდასხმის შემდეგ, როგორც უცხოელებს მიეცათ საშუალება დაეტოვებინათ ომით განადგურებული ქვეყანა. თუმცა ქართველებმა უარი განაცხადეს და პოლონეთისთვის ბოლომდე იბრძოდნენ. ყველაზე გამორჩეული, დაჯილდოვებული ვაჟკაცობის ჯვრით და ვირტუტი მილიტარის ორდენის ვერცხლის ჯვრით არიან: არტემი არონისიძე, ვალერიან ტევზაძე და ივან ჩაჩაუ.

პოლონელებისა და ქართველების ბედის დამაკავშირებელი კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ფიგურაა გრიგოლა ფერაძე – ღვთისმეტყველი, ისტორიკოსი, არქიმანდრიტი, ისტორიულ მეცნიერებათა დოქტორი და პროფესორი. გრიგოლ ფერაძე სიცოცხლის ბოლო წლები პოლონეთში მუშაობდა. აქ ის ხშირად ეხმარებოდა დევნილებს, კვებავდა მათ, იცავდა მათ სახლებს და ზრუნავდა გაჭირვებულებზე. ამის შესახებ ნაცისტებმა მალევე გაიგეს. 1942 წელს ის დააპატიმრეს და გარდაიცვალა აუშვიც-ბირკენაუს ბანაკში, სიცოცხლე შესწირა ებრაელ თანაპატიმარს. საქართველოს მართლმადიდებელმა ეკლესიამ და პოლონეთის ავტოკეფალურმა მართლმადიდებლურმა ეკლესიამ წმინდანად შერაცხა. საქართველოს საელჩოსა და ვარშავის უნივერსიტეტის აღმოსავლეთ ევროპის კვლევების ცენტრის ინიციატივით, წმინდა მოწამე გრიგოლ ფერაგასადმი მიძღვნილი სამახსოვრო დაფა დამონტაჟდა. სახლს, სადაც ის ცხოვრობდა, სამახსოვრო დაფა დაიდგა. თავის მხრივ, საქართველოს ფოსტამ გამოუშვა საფოსტო მარკა „გრიგოლ ფერაძე“.

1885 წელს ალექსანდრე შიმკევიჩი წავიდა თბილისში, სადაც გახდა ქალაქის არქიტექტორი. იქ მან დააპროექტა მრავალი ისტორიული ნაგებობა, როგორიცაა ისლამური სახლი, საცხოვრებელი სახლები, მეაბრეშუმეობის სადგური, გუბერნატორის სასამართლო, ხელოვნების საზოგადოება და რუსთაველის თეატრი. ის ასევე თანამშრომლობდა სხვა პოლონელ არქიტექტორებთან, როგორიცაა კორნელ ტატიშჩევ. იყო ხატვისა და არქიტექტურის ლექტორი ფერწერისა და ქანდაკების სკოლაში. ის თბილისში, პოლონეთის სასაფლაოზე დაკრძალეს. მის სახელს ეწოდა ამიერკავკასიიდან ჩამოსული სტუდენტების სასტიპენდიო ფონდი. ალექსანდრე შიმკევიჩი იყო საქართველოში მოღვაწე ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული პოლონელი არქიტექტორი და ქართული კულტურის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი შემოქმედი XIX-XX საუკუნეების მიჯნაზე.

ქუთაისში დაბადებული პოლონელი მხატვარი ჰენრიკ ჰრინევსკი მე-20 საუკუნის პირველი ნახევრის ქართული კულტურის ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს ფიგურად ითვლებოდა. თბილისში ყოფნისას მან დაიწყო საქართველოს შუა საუკუნეების ძეგლების კვლევა და დოკუმენტირება, რომლებიც ულამაზესი აკვარელით ჩაწერა. ის ასევე იყო ზეთის მხატვრობის, თეატრის სცენოგრაფიისა და გრაფიკის შემქმნელი. მან დააპროექტა თბილისის სათავადაზნაურო ბანკის შენობის არქიტექტურა და ინტერიერის დიზაინი, რომელიც ამჟამად არის საქართველოს პარლამენტის ბიბლიოთეკა. მან შექმნა კანკელი თბილისში, ქაშვეთის (წმინდა გიორგის) ტაძარში. მან ასევე დაამზადა 1918 წელს გამოცხადებული საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის ბანკნოტების ნიმუშები და გრაფიკულად მოამზადა ქართული ლიტერატურის კლასიკოსის ილია ჭავჭავაძის კრებული. 1902 წლიდან კითხულობდა ლექციებს სახვითი ხელოვნების ხელშემწყობ კავკასიურ საზოგადოებაში, ხოლო შემდგომ წლებში იყო მისი დირექტორი. იყო თბილისის სამხატვრო აკადემიის თანადამფუძნებელი, ხოლო 1922-1937 წლებში მისი პროფესორი და პრორექტორი. იგი გარდაიცვალა დიდი სტალინური ტერორის დროს 1937 წელს. ჰენრის მიერ ქართულ ხელოვნებაში დატოვებული კვალი ცოცხალია და იცოცხლებს მანამ, სანამ ყველაფერი მან შეიტანა ქართულ მიწაზე.

კიდევ ერთი ფიგურა, რომელიც მინდა აღვნიშნო, არის ლუდვიკ მლოკოსევიჩი – პოლონელი ნატურალისტი, რომელმაც თავისი ცხოვრება მიუძღვნა კავკასიისა და ცენტრალური აზიის ბუნების კვლევასა და დაცვას. საქართველოში ჩამოსვლის შემდეგ დასაქმდა თბილისში ბოტანიკური ბაღის მენეჯერად. იქ მან დაიწყო კვლევა კავკასიის მცენარეულობასა და ცხოველებზე, ეწვია, სხვათა შორის, საქართველო, აზერბაიჯანი, სომხეთი, დაღესტანი, ჩეჩნეთი, ინგუშეთი და ოსეთი. 1865 წელს დორპატის უნივერსიტეტში მიიღო დოქტორის ხარისხი საბუნებისმეტყველო მეცნიერებებში. 1873 წელს დაინიშნა თბილისის ბოტანიკური ბაღის დირექტორად და სიცოცხლის ბოლომდე ეკავა ეს თანამდებობა. ის ასევე არის ლაგოდეხის ნაკრძალის დამფუძნებელი – დღესაც ერთ-ერთი უდიდესი საქართველოში.

როდესაც საქართველო 2008 წლის აგვისტოში თავს დაესხა რუსეთს, თბილისში ჩამოვიდა პოლონეთის პრეზიდენტი ლეხ კაჩინსკი. ეს იყო სოლიდარობის და მხარდაჭერის ჟესტი საქართველოს მიმართ, რომელსაც რუსეთის შემოჭრა ემუქრებოდა. ის იყო საქართველოსა და მისი თვითგამორკვევის უფლების ერთ-ერთი უდიდესი დამცველი. მის ქმედებებს დღესაც აფასებენ ქართველები, რომლებიც მას თავის მეგობრად და გმირად მიიჩნევენ. მისი სახელი მიენიჭა თბილისის ერთ-ერთ მთავარ ქუჩას და ქუთაისის ერთ-ერთ მოედანს. მისი დამოკიდებულება ასევე იყო მაგალითი სხვა პოლიტიკოსებისა და საზოგადოებებისთვის, რომლებსაც სურდათ დაპირისპირებოდნენ რუსეთის იმპერიალიზმს და დაეცვათ თავისუფლება და დემოკრატია. ლეხ კაჩინსკიმ აჩვენა, რომ პოლონეთი ის ქვეყანაა, რომელსაც არ ეშინია სუსტებისა და უსამართლოდ თავდასხმის მხარდასაჭერად და რომ პოლონეთი საქართველოს მეგობარია.

დასასრულს, პოლონეთი და საქართველო არის ორი ერი, რომლებმაც გამოუშვეს მრავალი გამოჩენილი ადამიანი, რომლებიც მსახურობდნენ მეცნიერებაში, ხელოვნებაში, ლიტერატურასა და პოლიტიკაში. ეს არის ორი ქვეყანა, რომლებსაც აქვთ საერთო ისტორია და, იმედია, საერთო მომავალი

Artykuł został napisany w ramach projektu Akademia Dziennikarstwa Obywatelskiego na Wschodzie

ასევე წაიკითხეთ ეს სტატია პოლონურად

“Publikacja wyraża jedynie poglądy autora/ów i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem
Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.”